Türkiye’de bulunduğum son altı hafta içinde ne zaman
yaşadığım ülke olan Çin’den söz açsam, alabildiğine tuhaf, bir o kadar da yalan
yanlış bilgilerle karşılaştım. Anlaşılan o ki Türkiye insanı Çin’i ya bilmiyor
ya da yanlış biliyor. Doğru bilinenler de Çin’in kalabalık olması, insanların
çekik gözlü olması, Çin’in hızla büyüyen ekonomisiyle dünyaya meydan okuyan bir
ülke haline gelmesi gibi popüler bilgilerden fazlası değil. Hemen her
tanışmadan sonra artık harc-ı âlem olmaya başlamış sorularla karşılaşmaktan
gına geldi ama bıkmadan, usanmadan, dilim döndüğünce bildiğim gerçekleri
anlatmaya çalıştım. Bu yazı da hem altı haftalık tatil rehavetini üzerimden
atma adına ufak bir silkinme, hem de yeri gelmişken bu yanlış bilgilerden
birisini –konuşulan ilk abartılı bilgiyi- düzeltme amaçlarını taşıyor. Genelde
şu şekilde gelişiyor yeni tanıştığım birisiyle girdiğimiz konuşmamız:
-Ne iş yapıyorsun sen genç?
-Öğretmenim ben. Matematik öğretmeni.
-Ooo, ne güzel. Benim yeğenim de bu yıl öğretmen çıktı.
KPSS’ye girdi. Hangi şehirdesin sen?
-Yurt dışındayım ben bey amca. Çin’de çalışıyorum.
Burada bir duraklama olur. Standart konuşmanın dışına
çıkılmıştır. Sorulacak bir sonraki soru iyi düşünülmelidir. Sakal sıvazlanır;
pis bir şeye bakıyormuş gibi gözler kısılır, dudaklar büzülür, kaşlar çatılır
ve beklenen kadim soru sorulur:
- Çin’de mi? Ne yiyorsunuz
orada? Kedi köpek mi yiyorsunuz?
Pirinç yiyoruz efendim. Fasulye, mantar, havuç, marul,
patlıcan, domates, patates, tavuk, balık, karides ve hatta inanmayacaksınız
elma, erik, şeftali, armut yiyoruz biz Çin’de. Bunun üzerine tatlı yiyoruz, yeşil çay ve
sütlü kahve içiyoruz. Ekmek bile var burada, hem de öyle kristal saraylarda
çelik kasalarda saklanılan cinsten değil, köşedeki fırından alabilirsiniz. Biraz
pahalı ama değiyor çünkü çeşit çok. Cevizlisi, incirlisi, havuçlusu, kırmızı
fasulyelisi var. Hepsi de birbirinden lezzetli.
 |
| Çin mutfağından bir görüntü. Burada köpek eti yok! |
İlginçtir. Yabancı ülke deyince insanların aklına hemen yeme
içme geliyor. Almanya, Hollanda gibi Türkiyeli göçmenlerin sayıca çok olduğu
ülkelerde her köşe başında bir kebapçı dükkânı olması, doğal olarak diğer
ülkelerdeki Türk mutfağı beklentisini artırıyor. Benim ise aklıma yeme içme en
son gelir genelde. Hakkında hiçbir şey bilmediğin bir ülkeden gelen ve senin
dilini konuşan bir insanla karşılaşmışsın. Kültürü sor, gündelik hayatı sor,
ekonomiyi sor, gece hayatını sor, dinlerini ve inançlarını sor, “Çince mi daha
zor, hayat mı?” diye sor… Yok, illa ilk olarak boğazlar sorununu halledeceğiz.
Halledemiyoruz zaten! Takılıp kalıyoruz orada…
 |
| Burada da yok! |
Yine de yanıt vermek gerekir. Hani, “Kedi köpek yeseler kime
ne? Sen de tavuk yiyorsun. Köpeğinki can da tavuğunki patlıcan mı?” diye bir
yanıt verilebilir ama bu konuyu apayrı bir noktaya sürükleyeceği için ben
soruya doğrudan yanıt vermeyi tercih ediyorum.
Hayır efendim. Çinliler de bizim gibi en çok tavuk ve sığır eti
tüketiyorlar. Bunun yanında deniz ürünleri burada hem daha yaygın hem de daha
ucuz. Müslüman lokantalarında –ki hemen her merkezi caddede en az bir tanesine
rastlamak mümkün- koyun, keçi ve kuzu eti çoklukla yeniliyor. Köpek eti satan
bir lokantaya şimdiye kadar hiç rastlamadım. Yok mudur? Mutlaka vardır ama
bulmanız için ciddi bir çaba sarf etmeniz gerekir. Kedi yendiğini de görmedim.
Varsa bile köpek etinden çok daha az tüketiliyordur. Kısacası insanların günlük
diyetlerinde kedi ve köpek etleri bulunmuyor. Çin mutfağı denilince kimsenin aklına kedi
veya köpek gelmiyor. Yolda çevireceğiniz bin tane Çin vatandaşına “Şimdiye kadar
hiç köpek eti yediniz mi?” diye bir soru yöneltseniz, bininin de iğrenç bir
teklifle karşılaşmış gibi yüzlerini buruşturup “Hayır” deme olasılığı gayet
yüksek. Ayrıca Çinliler evlerinde kedi ve köpek beslemeyi çok seviyorlar.
Özellikle büyük şehirlerde yaşayan insanların köpeklerinin bakımları için
harcadıkları para dudak uçuklatan miktarlara ulaşabiliyor. Bir çeşit statü
simgesi köpekler burada, ne kadar zenginsen o kadar pahalı köpekler edinirsin.
Akşamları bizim evin beş yüz metre ilerisindeki Wanda Plaza’nın önünde köpek
sahipleri bir araya gelip köpeklerini birbirleriyle tanıştırırlar. Bu
insanların akşamları köpeklerine “Haydi yavrum; oynayın, kaynaşın” deyip, ertesi sabah
kahvaltıda kızarmış köpek eti yiyeceklerini düşünmek saflık olur. Peki madem
köpekleri bu kadar seviyorlar, kim yiyor bu etleri?
Belki çok küçük bir azınlık seviyor ve yiyordur. Yulin’deki Köpek
Eti Festivali her yıl dünyanın farklı ülkelerindeki haberlerde günlerce başlık
olur. Bildiğim kadarıyla hükümet bu festivali yerel halkın sürdürdüğü bir
gelenek olarak gördüğü için yasaklamıyor ama kesilen hayvanların çalıntı
olmadıklarından ve iyi muamele gördüklerinden emin olmak için çalışmalar
yürütüyor. Bu çalışmalar yeterli mi
bilmiyorum. Daha fazlasını yapmak, insanların hayvanlarla kurdukları
ilişkilerde duyarlılığı artırmak gerekir elbet. Henüz istenilen seviyeye
gelinmemişse sivil toplum kuruluşları vasıtasıyla bu konuda kampanyalar
yürütülebilir. Hayvanların öldürülmeden önce eziyet çekmemeleri, sağlıklı
ortamlarda tutulmaları, sıcaktan veya soğuktan etkilenmemeleri sağlanabilir.
Hükümetin bu konuda bir ihmali varsa eleştirilir.
Gerçi, böyle bir eleştiriden önce, ülkemizde ve batı
ülkelerinde tüketilen tavukların ve sığırların ne denli uygunsuz koşullarda
yetiştirildiklerine de bir bakmak gerekir. İyi bir araştırma yapılırsa, ne
tavukların ne de sığırların, Çin’deki köpeklerden daha mutlu olduklarını
görürüz. Okuduklarım bana hayatını bir kere bile gün ışı görmeden geçiren ve
nihayetinde hormonlu ete dönüşen tavuklardan söz ediyor. Doğumundan ölümüne
kadar bir kere bile ota basmadan yaşamış ineklerin ve öküzlerin etlerini
tüketiyor modern toplumlar. Buna rağmen, iyi muamele ve hayvanın en azından
psikolojisinin sağlıklı olması, her ne kadar pratikte pek mümkün olmasa da
ahlaki bir ilke olarak toplumun vicdanında yer etmelidir. Bu yetmez, tavuklar
ve inekler yensin ama köpekler hiç yenmesin diyorsanız bunu neden istediğinizi
sorgulamanız gerekir.
 |
| Tavuk çiftliğindeki tavuklar. |
Bu karşı çıkışın üç temel gerekçesi olabilir. Birincisi vicdan,
ikincisi kedi ve köpeklerin insanlara göreceli yakınlığı, üçüncüsü ise köpek
etinin kimi insanlara iğrenç gelmesi. Vicdan yönünün herhangi bir tutarlılığı
yok. Eğer herhangi bir hayvanın etini yiyorsanız, kedi veya köpek etinin
yenmesine karşı çıkmanız ikiyüzlülükten başka bir şey değildir. Et yemeyi
tamamıyla bırakırsanız, zaten hiçbir hayvanın yenmesine razı değilsiniz
demektir. Bu durumda etik bir duruşunuz olduğunu, Köpek Eti Festivaline de,
Kurban Bayramına da, domuzların yenmesine de, boğazda balık tutulmasına da aynı
tepkiyi –ister içsel ister dışsal- vermeniz gerekir. Sonuçta hiçbir hayvan “Ben
öleyim de insanlara yem olayım.” demez. Öldürülürken acı çeker, canını
kurtarmak için elinden geleni ardına koymaz. Bu noktada eşittirler ve bu eşitlik
kendilerine eşit muamele gösterilmesini gerektirir.
 |
| Bu da sonları! Neden bu görüntü bizi rahatsız etmiyor? |
Bu gerekçedeki bütün hayvanlar eşittir ve eşit muameleyi hak
etmektedir argümanına karşılık olarak ikinci gerekçe, yani kedi ve köpeklerin
insanlara diğer eti yenilebilen hayvanlara nazaran daha yakın oldukları
argümanı sunulabilir. Bu düşünceyi savunanların tavuğuyla dünya
turuna çıkmış Fransız gezginden haberleri yoktur herhalde. Ya da yavruyken
biberonla beslediği keçiyle daha sonra daimi bir dostluk kuran Elazığlı
Mehmet Demir’in adını duymamış olabilirler. Örnekler çoğaltılabilir ama
sonuç değişmez. Kümes hayvanları dediğimiz hayvanlar da istenirse en az kedi
köpek kadar insana yakınlık gösterebiliyorlar. Seçim kedi ve köpeklerin daha uyumlu olmasına bağlı değildir. Hatta daha da ilginci, kedi ve
köpek yakınlık kurduğu insana dostluğundan ve sevgisinden başka bir şey
veremezken –günümüzde çok az insan kedileri fareleri yakalasın diye köpekleri
de hırsızlara havlasın diye evinde tutuyor-, tavuk hem dostluğunu hem de
yumurtasını verebiliyor. Keçi ise dostluğuna ek olarak sütünü ve yününü paylaşabiliyor.
 |
| Keşke hiçbir hayvan yenmese, hiçbiri acı çekmese :( |
İğrençlik gerekçesinin ise kültürel görecelilikle tamamen
çözümlenebileceğini iddia edebiliriz. Bizim ülkemizde de hayvanların
bağırsakları içindeki dışkılar temizlendikten sonra kokoreç yapılıp ekmek
arasında servis ediliyor. Bu iğrenç değil mi? Öyle ki pek çok Türk bile yemez
kokoreçi. İşkembe çorbasına burun
kıvırır. Köpekler otçul olmadığı ya da geviş getirmediği için yenmez diyorsan,
neden sadece otçul ve geviş getirebilen hayvanların yenilebileceğini sorman
gerekir kendine. İslam dinini benimsememiş bir topluluğun neden böyle bir
ilkeye bağlı kalması gerektiği sorusu da yanıtlanması gereken ayrı bir soru olarak
kalacaktır. Köpek eti Çin’in ufak bir kentinde, o kentin nüfusuna göre bile
azınlık denilebilecek bir topluluk tarafından tüketiliyor. Eğer köpekler
hastalıklı değilse ve kesimler hijyenik ortamlarda yapılıyorsa, ortada iğrenç
olarak adlandırılabilecek bir şey yok demektir. Tüm olayı kültürel bir
zenginlik olarak görmek, iğrençlik olarak görmekten hem daha mantıklı hem de
daha kolaydır.
 |
| Köpekleri ölümden kurtarıp evinde besleyen Çinli bir melek. |
İşin vicdani boyutunun siyasi yönü de var maalesef.
Batılılar kendi yaptıkları ahlaksızlıkları ve eziyetleri görmezden gelip
doğuluları vahşilikle suçlamayı çok seviyorlar. Bu suçlamayı da yeri geldiğinde
siyasi bir koza, sosyal medyada oluşan infiallere dönüştürüyorlar. Bir bakalım: Para kazanmak için köpek
dövüştürenlerin haberleri neden Çin’deki köpek festivali kadar ses
getirmiyor? Öyle ki bu dövüşlerden sonra
mağlup olan köpek genelde öldürülür çünkü o kadar çok yara alır ki ayağa
kalkacak mecali kalmaz hayvanın. Peki ya sırf gösteri olsun diye arenalarda
boğaları mızraklayan matadorlar? Peki ya belediyelerce zehirlenen kediler,
ıssız adalarda ölüme terk edilen köpekler, uyuşturucu verildikten sonra fırınlarda
yakılan sokak hayvanları, üzerine alkol dökülüp canlı canlı ateşe verilen
yengeçler, Büyükada’da kırk derece sıcakta turistlerin bindikleri faytonları
çeken ve kimi zaman çatlayıp yolun ortasında can veren atlar… Bunları görmezden gelip, Çinlileri kedi köpek
yemesine tepki vermek aslında batı medyasının oyununa gelmekten başka bir şey
değildir. Her yönüyle, kendi söküğünü göremeyen terzinin başkalarının
sökükleriyle alay etmesine benzer.
--
* Bu satırların yazarı evini iki kediyle paylaşan, daha önce de evini / bahçesini bir köpekle paylaşmış birisidir. Ayrıca son iki yıldır elinden geldiğince etyemez (vejetaryen) bir hayat tarzını benimsemeye çalışmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder