Good Bye Viet Nam!

I am leaving Vietnam in June. In these days there are many unsettled decisions (Where will I work next? What will I do? etc), I know only one thing with certainty that my decision of departure won’t change. I already informed my manager at work that I am not going to renew my contract after it expires on June 18^th. I sold my motorbike, I sold my dear bicycle, I sold my comfortable mattress, study table, computer table so I am basically burning the bridges. School even organized a party for me yesterday so if I don’t leave in June, they might ask me to pay for the food and drinks J.  My last day at work will be the first day of the next semester. I will stay 2 more days after that to complete the financial transactions with my landlord and the local bank and then on 21^st of June, early in the morning, I will leave Vietnam.

I came to Vietnam on June 11^th of 2006 in order to work at the school I am still employed now. I spent total 1856 days in Vietnam so far (The days I spent outside Vietnam –Thailand, Turkey, India, Europe, Korea, HK, Malaysia etc…- are subtracted.). 1856 is not a special number. But wait, hold your breath! If I leave on 21^st June as I planned; total number of the days I spent in Vietnam will be 1889 days. For Math geeks, 1889 is a prime number and it can be represented as sum of two squares, ie 17^2 + 40^2 = 1889. It is also hypotenuse of a primitive Pythagorean triangle, ie 1889^2 = 1311^2 + 1360^2. And, hold your chair now, don’t fall: It can divide 85^8 – 1. J  I wouldn’t leave on an ordinary day, right? Anyway, enough with Math. Back to memories…

At first, my plan was to work one year and then get back to Thailand to continue from the point I left. However, the more I worked here, the more I liked. As a person who is not much interested in research but more interested in teaching, my current job was like an oasis. It gave me the opportunity to develop courses, make changes, prepare new teaching materials and experiment different types of assessment combinations. It also gave me sufficient amount of free time to read and write. Although I had difficult times, especially when I had to deal with people –instead of dealing with numbers only-, I enjoyed my work here. It was a good working environment with truly friendly colleagues. However, as no fun is permanent, this one also ends at one point.

When I inform people that I am leaving, their first reaction is usually “Why?”. Without answering the first question, when I tell them that, “I have been here for 6 years”, they suddenly look at my eyes and nod their head as if I am absolutely right or it is my divine right to leave after spending six years in Vietnam. Sometimes I feel like these people pity me for the same reason that I stayed here for 6 years. In fact, almost everyone adds without me asking “I think I am not gonna stay here for more than 3 years, hmmm 4 maximum”. I have no intention to offend my Vietnamese friends or the students whom I know are keen readers of my blog. However, I should confess that if an expatriate stays in Vietnam long long time, there can be three reasons that I can think of:

1. S/he is Viet kieu so s/he feels attached to the land, to the people etc.
2. S/he is married to a Vietnamese national or someone has Vietnamese connection and started to grow a family here. This is perfectly understandable. I feel the same thing when I am in Thailand.
3. S/he is desperate and the comfortable expat life here is enough for him/her. S/he does not want to leave the heaven as s/he imagines anywhere else will be worse than “being a foreigner in Vietnam”.

When I make the above points, I try not to be judgmental. It is more or less an objective observation of a writer or a teacher who taught the same things 18 times that he had time to think of things nobody needs to think. 

So I am leaving because I don’t belong to any of the three categories above. Six years in Vietnam has taught me enough and now it is time to move on for new challenges. In fact, I am taking the biggest challenge of my life so far and planning to return home. I will come to this challenge point later. 

My first writings in Vietnam were the “Letters from Vietnam” series. They can still be found on my blog. In fact those letters were the reason behind the inception of my blog. I didn’t have a blog before and started it here in Vietnam in order to easily post my writings and make people hear my voice.  I wrote those letters as a person who is new to Vietnam but after 77^th letter, I stopped as things did not seem new to me any more. Then I wrote stories in which Vietnamese characters are involved or Vietnamese streets, motorbikes, gangsters, ice sellers, workers participated one by one to play their roles. A few of these stories are in English but majority is written in Turkish.

As far as work is concerned, I believe I did a good job and I do not leave an angry team mates or frustrated students behind. As far as life is concerned, I think it has its own cycles of ups and downs. J is happy to leave Vietnam so I am happy to leave too. Things happen to teach us a better world so I had my share. There is no need to give details here. As far as writing is concerned, I published three books when I am here so I cannot complain about writing either. As far as reading is concerned, I read good books, met new writers like McEwan, Mistry, Roy, Adiga, Abe etc… As far as travel is concerned, I visited a lot of new cities and met many people from all around the world. As far as studying is concerned, I have passed 6 very tough actuarial exams.  As far as sports is concerned, I run hundreds of kilometers on the flat roads of Vietnam and also completed two half-marathons... So all was perfect then why am I leaving?

I believe life is about leaving a point for another point and keeping the spirit of seeking alive. These points could be persons, places, jobs or sometimes even the houses… There is no destination in life; there is no ultimate stopping point. Therefore, life is about being on the road and learning along the journey. Every place is a chapter in a book and once you finish the chapter; there is no need to look back and feel sad.

I am going to Turkey to work and live. I don’t have a job yet. I am still applying whenever I see a job opening on internet but so far I have not received a firm offer. Surely I will keep applying and will end up working at somewhere after June 2012.

In 2010, I wrote this on a facebook status update: Turkey is an obsession that I cannot give up but at the same time it is a certain level of familiarity that I cannot live in. I am not sure what kind of psychological mood made me write this in that time but it definitely catches some smoke. It is an obsession because your roots are buried there. It is a certain level of boredom because you will be “ordinary” in your city and your city will be ordinary for you. For some people, going back home country can be easy but for me it is hard because I never worked in Turkey. Yes, I lived in Turkey for 23 years and I am a native Turkish but this doesn’t mean anything. I have never been employed in Turkey as a full-time employee. This wouldn’t be a problem if Turkey was another foreign country because in that case I can adapt –I learn to adapt to foreign countries by being in foreign countries-. Remembering the fish story*** from Bilge Karasu or the epic return of Odysseus, the uneasiness that sometimes I feel seems universal. The sea fish can survive in the fresh water, can adapt to air… But when it is thrown to the salt water again, … (read the story at the end)

If it is my own country, the expectation from an employee will be totally different. First of all I will be one of the 70 millions Turkish people. I won’t look or speak differently; nothing will be special about me. Secondly, I will be expected to know everything about Turkishness and Turkish way of life. I won’t even have chance in many occasions that I have no idea what they are talking about because I did not live here for the last 12 years. Thirdly and perhaps most importantly, the distance which kept me as a free thinker/doer for the last 12 years will diminish. Family members will decide on things and I will be listening to their rumbles. The society will have wide-open eyes on everything I do/write/say. Given the political problems in Turkey, maybe I will have greater issues with the prosecutors who try to create problems with people who write/say things that the government does not want to see/hear…

From positive side, Istanbul is a lively city with amazing features: history, art, culture, friends, sea, wind, cats, brothers, nephews, nieces, food, close to Europe, close to Iran… I definitely revisit many things/places about Istanbul and I want to taste everything again as if everything is new to me. In addition, I want to write a novel which is set in modern Istanbul. For this, I need to walk in the streets, visit places where I will mention in the story and do some research about the history of the city in old libraries.

This is enough for such a simple good bye message. My plan was to write a few hundreds words of melancholy but the writer in me woke up and made it to 2,000 words. Perhaps, I wrote this long because if I don’t write I have to go back to marking assignments which is much more boring.

If you have read till this point, you must be a very patient person…

Anyway, good bye Viet Nam. I will miss you, your perfectly flat roads (good for running), your friendly people, your amazing beaches, your afternoon rains, your inspirational bicycles and motorbikes, your pirate DVDs, your free Wi-Fi cafes, your evening walks, your cheap Dalat wine, your Tet holidays, your predictable weather, your tra da, your bun bo xao, your parks, lakes, rivers… Above all, I will miss my students and my friends…

Ali – 19 May 2012

*** A tale I heard from Ali Poyrazoğlu: One day, a man catches a sea fish. He somehow loves the fish so much that he wants to keep it with him all the time. So he takes it home and put it in a container which is full of sea water. After a while, he gets bored of bringing sea water from the ocean everyday, so he tries the tap water. The fish gets scared at the beginning but later on gets used to the fresh water. After many days, the man wants to know if the fish can also get used to the air, same as it did to the fresh water –If you ask me the fish was either so stupid or loved the man more than he deserves which is actually same as stupidity sometimes.- The fish first struggles without the water, almost drowns but later on it gets used to the air as well. One day, the man wants to go to beach together with his fish. He puts the fish on top of a rock on the beach and goes to swim. Some children walking on the beach sees the fish and pities it. They think it is suffering for being away from the sea so trying to help it survive; they throw it to the sea. The man swims back to the shore crazily to save his friend but he cannot reach on time. Fish drowns in the ocean. (Bilge Karasu, The Garden of Departed Cats) (Quick translation from Turkish by Ali)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bilim ve Ahlak

“Batının bilimini alalım, ahlaksızlığını almayalım.” cümlesiyle büyüdü bizim neslimiz. Batı bir yandan arabalar, bilgisayarlar, cep telefonları, uzay roketleri yapıyorken, bir yandan da ahlaksızlığın dibine vuruyordu güya. Biz müslüman Türkler çok ahlaklı, çok vicdanlı olduğumuz için diyorduk bunu. Evlilik öncesi ilişkileri hoş karşılamasıyla, eşcinselliği doğal bulmasıyla, ailecek içki içmedeki rahatlıklarıyla, erken yaşta gönül ilişkileriyle tanışmalarıyla ve isteyene istediğini elde etme olanağını veren özgürlükçü tutumuyla; Anadolu müslümanında kıskançlık noktasına varan bir nefrete yol açıyordu, batının bu dillere destan ahlaksızlığı. Bu yüzden batıdan bilimi ve tekniği almalı, onların ahlaksızlıklarına sırt çevirmeliydik. Sadece batıya değil, onu olduğu gibi içimize getirmeye çalışan düzenbazlara da kızıyorduk. Özgürlük, esarete alışmış bedenimize bol geldiği için çemkiriyorduk onu üzerine oturtmaya çalışanlara; etiketi yapıştırıyorduk hemen, “entel”, “lümpen”, “görgüsüz”, “batı borazanı”, “oryantalist” gibi yeni keşfedilen, anlamını bile tam kavrayamadığımız sözcüklerle...

Slogan haline gelen bu ifade sadece bir neslin değil, belki bin yıllık geri kalmışlığımızın da mührü durumundadır aslında. Gerileme dönemi Osmanlı padişahlarından tutun, devrim yapacağız diye faşist fikirlerle binlerce masumun kanına giren İttihat ve Terakki’ye kadar hep savunuldu bu tuhaf fikir. Batı, bilimde ve teknikte iyiydi ama ahlak noktasında çökmüştü. Onun bu çökmüşlüğünden ders alıp, kendi ahlaki anlayışımızı, temelleri 1400 yıl öncesine dayanan bir yaşam tarzını topluma yansıtmalıydık. Ancak bu şekilde korunabilirdik dalga dalga üzerimize gelen çirkefliklerden. Yaptık da, bilimi ithal ettik. Cep telefonu yapamadık ama kullanmayı öğrendik, araba yapamadık ama onların fabrikalarında işçi olduk, bilgisayar yapamadık ama parçalarını toplayıp satmayı öğrendik. Bilgi üretemedik ama tüketimde bir numara olduk. Vel hasılı kelam; yürüdük, yürüdük, yürüdük, ama bir arpa boyu yol kat edemedik.

Bunca yıldır gündemde olmasına rağmen hâlâ tek bir gelişmiş İslam ülkesi yoktur dünyada. Neden? Zengin olanlar var doğal kaynaklardan dolayı ama bilimde ve teknikte dünyaya örnek olabilecek, bilim insanları yetiştirecek, onları insanlığın hizmetine sunacak birileri çıkmış değil henüz. Eğitime harcanan milyarlarca dolara rağmen yok, batıdan getirilen misafir profesörlere rağmen yok, ultra-modern kampüslere ve o kampüslerdeki en gelişmiş laboratuvarlara rağmen yok... Tek tük Mısır’dan, Türkiye’den, Hindistan’dan müslüman bilim insanları çıksa da bunların çoğu eğitimlerini batıda yapmış, batı kültürüyle yetişmiş insanlar. Dolayısıyla müslüman bilim insanı olarak anılmayı ne kadar hak ediyorlar, sorulması gerekir.

Yaptığımız ve görünen o ki ileride de yapmaya devam edeceğimiz en büyük hata bilimi diğer toplumsal dinamiklerden bağımsız bir olgu olarak algılamamızdır. Oysa bilim etrafındaki pekçok siyasi ve toplumsal gelişmeye organik bir biçimde bağlıdır. Tek başına var olamaz, dışarıdan ithal edilemez, belli şartların yerli yerinde gerçekleşmesinden sonra, zamanla gelişir, dallanıp budaklanır, meyve vermeye başlar. Antik Yunan’ı felsefe ve bilim için cennet haline getiren etkenler deniz ticaretiyle zenginleşen halk ve kentleşmenin getirdiği ehilleşmeyle ortaya çıkan boş zaman bolluğudur. Coğrafi keşiflerin sonucunda zenginleşen, rönesansla tanrı-merkezlikten insan-merkezliğe dönen ve reform hareketiyle kiliseye karşı savaşı kazanmaya başlamış olan batı toplumu geliştirebilmiştir modern bilimi. Durduk yere çıkmamıştır Newtonlar, Gausslar, Galileolar... 

Ortaçağda, Yunanca’dan çevirdikleri eserleri yorumlayıp, dünya bilimine katkıda bulunan müslümanları da aynı çerçevede inceleyebiliriz. Çölde, doğal kaynaklardan ve toplumsal hayattan uzak yaşayan Araplar; ele geçirilen ganimetlerle, fethedilen topraklar üzerinde kurulan kentlerde, kurumsallaşmış eğitimle, kendilerinden önce varolmuş kadim medeniyetlerin arkada bıraktıkları eserlerle ve en önemlisi ehilleşmenin getirdiği boş zamanla tanıştılar. Bunun sonucunda da bilim, felsefe ve matematik, üzerinde gelişip serpileceği uygun bir zemin bulmuş oldu.  Fakat maalesef bilim İslam  dünyasında hiçbir zaman halk tabakasına yönelme çabasına girmedi, giremedi. Saf zihinleri iğfal etmemek için İslam alimleri bilgiye ve felsefeye sınırlar getirmekte gecikmediler. Ortodoks İslam kendisi dışındaki tüm akımların önünü tıkamak için ciddi bir kampanyaya girişti. Öyle ki bundan sadece Şiiler değil, bugün yine post-modern kitle tarafından “çeşitlilik” bahanesiyle kabul gören sufilik de etkilendi. Bir süre sonra da eli kolu bağlanan bilim insanları, tamamıyla tarih sahnesinden silindiler, kaybolup gittiler.

Gazali’nin İbn-i Rüşd’e karşı Tehafüt-el Felasife’de yazdıklarıyla felsefeyi adeta bir düşman olarak görmesi aslında müslüman coğrafyada bilimin önünün kesilmesinin başlangıcı olarak görülebilir. Öyle ki günümüzdeki müslüman alimleri Gazali’den sonra pek bir mesafe kat edememişler, bin yıllık bir durağanlığı kime ve neye atfedeceklerine karar verememişlerdir. Günümüzün post-modern dindarları her ne kadar Gazali’nin nedensellik karşıtlığını Hume’un eleştirileri derecesinde alkışlasalar da aradaki farkı görememek, basiretsizlikten başka bir şey değildir. Hume her şeye rağmen bilimi savunan, nedensellik sorunsalının çözümsüzlüğünü insan psikolojisine veren bir tutumu benimsedi. Gazali ise pamuğun yanmasını Allah’ın iradesiyle izah edip, bilimin içine asla yanlışlanamayacak bir öğe soktu. Aradaki fark İslam ve batı uygarlıkları arasındaki uçurumu da izah eden bir çatallaşmanın en ilkel halidir. 

Oysa bilime gerekli olan “her şeye gücü yeten ve her şeyi bilen” bir Tanrı değildi. Çünkü Tanrı’yı denkleme dahil ettiğimiz zaman her türlü soru şıp diye çözülür; düşünmeye, kafa yormaya hiç gerek kalmaz. Ne diye uğraşsın o zaman bir fizikçi ışığın neden kırıldığını izah etmeye? Tanrı öyle istiyor der, çıkar işin içinden.  Zaten öyle de olmuştur. Pek çok İslam düşünürü bilim yapmak ya da bilimi teşvik etmek yerine Kur’an’daki bilimsel mucizelere yönelmiş, kişisel yorumlar eşliğinde kutsal kitabın sayfalarında elektriği, televizyonu, telefonu, büyük patlamayı, yedi kat göğü keşfe girişmişlerdir. Gazali’yle son bulan felsefi ve bilimsel merak yavaş yavaş yerini bilim düşmanlığına ve yobazlığa bıraktı. İslam’ın bilime katkılarını her fırsatta konu edinen yazarlarımız neden acaba son sekiz yüz yılda İslam’ın bilimle bir türlü barışamadığı üzerine bir şeyler yazmıyorlar? Bu barışamamanın, bu bozukluğun nedeni nedir?

Düşünürlerimiz (Ya da düşünmezlerimiz mi demeliyim?) bunun nedenini araştırmak, işin derinine inmek yerine, kolaya kaçıp, “Batının bilimini alalım, ahlaksızlığını almayalım.” sloganına sarıldılar. Oysa kimse kendi ahlaklılığımızı ölçmeye yeltenmedi. Kendi halkının üzerine bomba yağdırmak mı ahlaklılıktı, yoksa provakasyon var diye ozanların ve yazarların bulunduğu bir oteli ateşe vermek mi ahlaklılık oluyordu? Peki ya maçlara şike karıştırmak, peki ya devlete ağır ağır sızmak, peki ya televizyondaki erkeğe baktı diye eşini dövmek, peki ya 13 yaşındaki kızı erkeklere pazarlamak, peki ya dolandırmak, çalmak, yağmalamak, sömürmek, öldürmek, haklarından mahrum etmek, sürgüne göndermek, ırkçılık yapmak, peki ya namusumuz temizlensin diye kızını öldürmek, hapse düşmeyeyim diye bunu 15 yaşındaki yeğenine yaptırtmak? Bunlar ahlaklılık mı oluyordu? En azından batı dürüst davranıp, toplumu rahatsız etmediği sürece, ne yaparsanız yapın diyor bireylere. Gerisine karışmıyor. Keşke biz de o kadar “ahlaksız” olabilsek.

Yukarıda da dediğim gibi, bilimin bir toplumda gelişmesi için o toplumun kafa yapısının değişmesi gerekir. Taşıma suyla değirmen dönmeyeceği gibi ithal beyinlerle, teknoloji tüketimiyle, yabancı şirketlerin fabrikalarını burada açmakla bilim gelişmez, tam tersine geriler. Var olan cevheri de yitiririz. Bilimin gelişeceği toprakta özgürlük olmalıdır, insan-merkezcilik olmalıdır, tabulara karşı gelebilen güçlü bir sanatçı topluluğu olmalıdır, insan başkalarını rahatsız etmediği sürece istediğini istediği zaman yapabiliyor olmalıdır, yüksek zekâlılara verebileceğin kaliteli eğitim olmalıdır, bilimin üstünlüğü noktasında toplumun bilinci olmalıdır, bilim insanına saygı olmalıdır, bilimin önünde hiçbir engel tanınmamalıdır, ahlak ve toplumsal adetler bilimsel bir bakış açısıyla değerlendirilip yeniden şekillendirilmelidir... Ancak toprak verimli olursa nitelikli ürün alabilirsiniz. Yoksa daha çok mırıldanırız biz aynı lakırdıları. Daha çok sayarız yerimizde. Daha çok kavga ederiz ahlaksız bilimle, Don Kişot’un yeldeğirmenlerine saldırması gibi...

The Bicycle Donates 3 Bicycles to Orphans

Finally I ended the selling period of "The Bicycle". I sold all 50 copies (I gave some of them free as a gift and put the money in their names) and collected 6,000,000 VND. 

Below you can see the series of e-mails between myself, student Giao and Ms Lan, an employee at the Orphanage at Hoc Mon district. I am also posting some photos of the kids riding the bikes.  

Thanks a lot to Giao for her enthusiasm to find a bicycle seller and connecting Ms Lan with the seller. Without her help, I wouldn't be able to find enough time to get to the right person.   

If you also would like to help kids, you can directly contact Ms Lan or Giao. Both of them are quick to reply and efficient to close the deals. Their contact details can be seen in the series of e-mails below. 

The list of the donors and the total amount can be seen here: https://docs.google.com/spreadsheet/ccc?key=0AnKfeE_r3w0UdGtJdHZYdnY5Ty1BOXBhVHc1MEpzSHc

--- Forwarded message ----------
From: Lan <hthuelan@yahoo.ca>
Date: Wed, May 16, 2012 at 6:29 PM
Subject: Re: Bikes and prices
To: Vu Thi Quynh Giao 

Giao thân, Cô mua xe hôm qua, hôm nay họ mới giao hàng xong, giá là 1.900.000đ/chiếc. Còn lại cô sẽ mua 3 nón bảo hiểm cho các em. Cô sẽ gửi hình cho Giao và ông Ali khi giao xe cho các em. Bây giờ cô gửi con xem hình 3 chiếc xe đạp mới trước nha. Cám ơn Giao và Ali đã hổ trợ. Chúc con khỏe. Cô LAN

Dear Mr Arican,

On behalf of the children in my center, I am deeply appreciated to your kind support.

I have just received your donation of 6 million VND. Based on your fund I could buy 3 bicycles and 3 helmets that value 1.9 million each.

Thank you again and hope to receive your support  in future.

Best regards,

LAN

--- On Fri, 5/11/12, Ali Arican  wrote:

From: Ali Arican
Subject: RE: Donation
To: "Lan"
Cc: vtq.giao@
Received: Friday, May 11, 2012, 11:42 AM

Dear Ms Lan,

I have just sent 6,000,000 VND to the account you have given me yesterday. I think the money will arrive to your account this afternoon.

As I mentioned before, I will appreciate a lot if you can buy bicycles (6 millions can buy 3 or 4 bicycles and helmets) for the kids and then send me the photos of the bicycles with the kids riding them. I will post the photos on my blog to let the donors see once I receive them from you. Although I won’t be in Vietnam after June this year, I will share your contact details with friends (also on my blog) so some others can contact you if they want to donate things.

Best wishes,

Ali

From: Lan [mailto:hthuelan@yahoo.ca]
Sent: Thursday, 10 May 2012 1:18 PM
To: Ali Arican
Subject: Re: Donation

Dear Mr.Arican It was very enjoyable to speak with you about your donation to my center. This is my bank account detail: Name: CƠ SỞ BẢO TRỢ XÃ HỘI HÓC MÔN Account number; 0600 43334991 Bank: SACOMBANK PHAN XÍCH LONG I will send to you the pictures of the kids and the bikes. I hope to keep our relationship and I will have the opportunity to welcome you to visit my center. Please sympathize with me because I'm not good in English. Sincerely, LAN --- On Thu, 5/10/12, Ali Arican wrote From: Ali Arican Subject: Donation To: hthuelan@yahoo.ca Received: Thursday, May 10, 2012, 9:59 AM Dear ms Lan, My name is Aliriza Arican. I got your contact details from Giao, an ex- student of mine.  I work at RMIT International University and at the same time I write stories. I have published my third book recently and sold about 50 copies for charity purpose to my friends at the school. Total amount we have collected is 6,000,000 VND. Since the book is called “The Bicycle”, I wanted to buy bicycles and donate bicycles to an orphanage but it seems quite difficult for me to buy bikes and submit them to your place. So I would like to donate the money to your orphanage as soon as possible. Can you write to me the bank account details of your orphanage? I will send the money tomorrow latest if you send me the details by the end of today. Besides, to inform the donors, I need to request some pictures. If you buy bicycles with the money (I think it can buy 3-4 bicycles for kids), I will be very happy to see the kids with their bikes. I can put the photos on my blog and let the donors see… If you don’t buy bicycles, then it is still ok. All I need is a short message from you to confirm that you received the donation and will use it for the kids. Hope to hear from you soon, Best, Ali

A SPACIOUS COURTYARD / AVLU GENİŞLİĞİ

     A SPACIOUS COURTYARD

You own houses, large.

The world, boring, you undress on the thresholds.

Your child didn’t stay locked in the rooms, even for one day.

No one entered your house without your permission.

Night is still that fairy tale for you to sleep on.

None of the meetings you joined is counted as crime

You never objected anyone for someone else.

Uniform is your last word, as it is your inner clothes.

Labour is called labour only if is it yours. 

You never forced to keep silent by your own despair.

There is no one you had to turn your back to.

Your country was geographical information, boring as hell.

If our first virtue was not to see, the second one was to forget.

You never entered into the back streets.

Your mother knows neither the police stations nor the prisons.

You never started kissing a woman from her heels.

Evening is a down feeling, the one you won't be able to solve.

Nobody’s loneliness fell on to your threshold.

The biggest language was the one you speak.

You never made your father disappointed.

You were not laughing, abhorring others were your wedding*

Cranes never flied in your voice with their wings

We were the ones embarrassed of your distances.

The people were a black stain, spatters to your clothes in every step.

Youth is the growing danger while you get older.

Numbers, numbers were your biggest readings.

Your happiness is so lonely that it never becomes three people.

You never looked into a gun barrel

It is always a feast when you return from the city.

There is no one shot in your family photographs.

We were majority but the one heard was your voice.

And we expected only a spacious courtyard from you…

To you, who, what, how—

Did we have our sorrows in the same language?

Is this the same century in which we live now?

Şükrü Erbaş, Üç nokta beş harf/ Yalnızlık heceleri
Everest Yayınları, Eylül 2004

Translated to English by Ali Riza Arican – 10 May 2012

* I am not sure if I understood this line correctly. The translation is direct, not trying to catch the meaning. 

Avlu Genişliği

Sizin evleriniz var, büyük.
Sıkıntı diye soyunduğunuz dünya, eşiklerde.
Çocuğunuz odalarda bir gün kapalı kalmadı.
Habersiz girmedi kapınızdan kimse.
o masal hâlâ uyumanız için.
Gittiğiniz hiçbir toplantı suç sayılmadı.
Başkası için itiraz etmediniz kimseye.

Üniforma son sözünüz, içinizden giydiğiniz.
Emekten, yalnız kendinizi anladınız.
Susup kaldığınız olmadı hiç.
Arkanızı döndüğünüz, yoktu.
Bir coğrafya bilgisiydi ülkeniz, sıkıcı mı sıkıcı.
Birinci erdeminiz görmemekse, ikincisi unutmaktı.
Ara sokaklara gitmediniz hiç.
Anneniz ne karakol, ne hapishane bilir.
Bir kadını topuklarından öpmediniz bir kez.

Akşam kötü bir duygu, bir türlü çözemediğiniz.
Kimsenin yalnızlığı düşmedi eşiğinize.
En büyük dil sizin konuştuğunuzdu.
Babanızı bir gün üzmediniz.
Gülmüyordunuz, küçümseme düğün ediyordu.
Turnalar uçmadı sesinizde bir kanat.
Utanan biz olduk uzaklığınızdan.

Bir kara leke halk, her adımda üstünüze sıçrayan.
Gençlik, büyüyen tehlike siz yaşlandıkça.
Sayılar ve sayılardı en büyük okumanız.
Sevinciniz öyle tenha ki üç kişi olamıyor.
Bir namludan içeriye bakmadınız hiç.
Hep bir şenlikti çarşılardan dönüşünüz.

Vurulmuş kimse yok aile fotoğrafınızda.
Biz çoktuk ama çıkan sizin sesinizdi.
Ve biz sizden bir avlu genişliği bekledik...

Size kim, neyi, nasıl
Aynı dilde mi kederlendik sahi
Aynı yüzyıl mıydı şu yaşadığımız... 

Şükrü Erbaş

FELSEFESİZLEŞTİREMEDİKLERİMİZDEN MİSİNİZ?

                        FELSEFESİZLEŞTİREMEDİKLERİMİZDEN MİSİNİZ?

Yeni eğitim yasası ile ülkemizde çok şeyin değişeceğini düşünenlerdenim. Her geçen gün biraz daha uzaklaşıyoruz aklın ve bilimin yolundan, bağırıp direndikçe üzerimize daha çok çamur döküyorlar sanki, içine saplandığımız bataklık daha bir çekiyor bizi bilinmez merkezine doğru. Oysa tarihin evrimi içerisinde aksini görmemiz, tersi yönde ilerlememiz gerekirdi. Masallardan ve mesnetsiz hikayelerden kaçıp bilimin deneyle test edilebilen, yeri geldiğinde yanlışlanıp çöpe atılabilen kuramlarına ulaşmamız gerekirdi tarihin bu aydınlanmış devrinde. Bu kötüye doğru gidişimizin altındaki önemli nedenlerden birisi –pekçok siyasi ve tarihsel nedenin yanında- olarak, felsefe eğitimine yeteri kadar önem vermememiz sayılabilir.

Felsefe, sözcüğün anlamına bakacak olursak, bilgelik sevgisi demektir. İşi etimolojiye yönlendirip, kafaları karıştırmaya gerek yok. Felsefenin en büyük amacı insana sorgulamayı öğretmesidir, kanıtı olmayan bir iddiayı kabul etmemeyi, iç tutarlılığın olmadığı bir sistemi ciddiye almamayı önerir felsefe. Her şeyi sorgulamayı, hiçbir şeyi söyleyenden ya da söylendiği ortamdan dolayı kabul etmemeyi öğretir. Gerçeğin ancak araştırmak, düşünmek, tartışmak ve uzlaşmakla kurulabilen –bulunulan demiyorum- bir amaç olduğunu gösterir bize. Felsefede durmak yoktur, tatmin olmak yoktur, şana şöhrete tamah etmek, paraya tapmak yoktur, onun bunun peşinden gitmek yoktur. Herkes insandır, herkes eşit derecede yanlıştır. İnsanın tek hocası ve rehberi gerçektir ve gerçek “yolda olmanın” ta kendisidir.

Felsefeyi böyle tanımlayınca ne derece tehlikeli bir silahtan bahsettiğim anlaşılmıştır sanırım. Tanımlara sığmayan, insanı sürekli yenileyen, asla yalnız bırakmayan bir dinamikten bahsediyorum. Böyle bir dinamik sanatı da bilimi de renklendirir, böyle bir hareketlilik eğitimi de siyaseti de canlandırır, yola getirir. Felsefe eğitiminden nasibini alamayanlar ucuz muhabbetlerin, lakayt eğlencelerin, klişe yapıtların, gündelik tatminiyetlerin kıskacından kurtulamazlar. Felsefe insanı hurafelerden ve bağnazlıklardan kurtarır, hayatta asıl önemli olana yönlendirir: Araştırmaya, yaratmaya, yaşamın anlamını aramayı –ya da bulmuşluk taslamayı- bırakıp yaşama anlam katmaya davet eder insanı...

İnsanımıza felsefe deyince akıllarına hemen “Düşünüyorum, öyleyse varım.” gibisinden matraklıklar gelir. Felsefeciler ya saçı sakalı birbirine karışmış çılgın adamlardır ya da “Niye benim ben?” diye düşünmekten aklını oynatmış delilerdir. Felsefecilere güvenmez bizim halkımız, sözünü dinlemez, kaâle almaz. Çünkü felsefesi kuşkucudur, halkın yüzyıllardır sormaya üşendiği ya da yanıtından korktuğu soruları bir çırpıda sorar, takmaz yıkacağı kumdan kalelerin altında kalacak hurafeleri ve onların üzerinde adını duyuran sözde ulakları. Bizde böyledir ama dünyanın başka yerlerinde hiç de öyle değildir.

Mesela, dünyanın dört bir yanında eğitim veren binlerce uluslararası lisenin IB müfredatında okutulan bir derstir “Bilgi Kuramı”. Bilginin kaynağını, tutarlılığını, geçerliliğini sorgular öğrenciler bu derste. Akılcılığın karşısına deneyciliği koyarlar, Descartes’ın karşısına Locke’u çıkarırlar, Hume’u, Kant’ı, Bergson’u tartışırlar. Yeni doğan bir bebeğin “idea innate”yle mi yoksa “tabula rasa”yla mı doğduğunu sorgularlar. Sonra bu tartışmaların ışığında siyasi kararları, dinsel inanışları, bilimsel kuramları, tarihsel gelişimleri masaya yatırırlar. Şuna inan, buna inan değildir amaç. Anlamaktır insanı tüm derinliğiyle, sığ göründüğü zamanlarda bile aslında derin olduğunu, bu derinliğin bulanıklığa kurban edildiğini baştan kabul ederek.

Bilimle bilim olanı ayırmak için, sanatla sanat olmayanı ayırmak için gereklidir felsefe. Bilimsel bilgiyi diğer tür bilgilerden farklı kılan nedir? Kanıtı olmayan bir bilgiye inanmak neden tehlikelidir? Bilimin teknik olarak asla yanıt veremeyeceği sorular var mıdır? Yanıtı olmayan soru sorulmaya değer mi? İnsan etik bir varlık olarak toplumun  neresinde yer alır? Sorular çoğaltılır, yanıtlar daha bir çoğaltılır. Bilimle ve matematikle uğraşanlar eğer felsefeye sırtlarını dönerlerse asla tam anlamıyla özgür düşünceli bireyler olamazlar.

Çünkü felsefe eğitiminin vereceğini maalesef içinden felsefesi çıkarılmış bilim ve matematik dersleri veremez. Verdiğini sananlar aldanıyorlardır. Bunu anlamanız için etrafınızdaki doktorların, mühendislerin, öğretmenlerin gündelik hayatlarına bakmanız yeterli. Verdiği ilaçlar fayda etmeyince hastayı üfürükçü hocaya gönderen doktorların, falcılardan medet uman mühendislerin yaşadığı bir ülkedir Türkiye. Şaşılacak ne var bunda! Bilim tek başına insana sorgulamayı öğretmez. Özellikle günümüzün her geçen gün biraz daha amacından saptırılan, uluslararası şirketlerin elinde oyuncak halini alan bilim bunu hiç yapamaz. Neden mi?

 Eskiden tüm bilimlere felsefe denirdi çünkü amaç hangi açıdan olura olsun insanı ve doğayı anlamaktı. Oysa günümüzde bilimler ve kolları o kadar gelişti ki felsefe bilimlerin çok altında kaldığı için unutuldu gitti. Bu yüzden de tüm bilimler hayatı kolaylaştırmaya yarayan pragmatik “soru çözme” kıvamına büründüler. Matematik mi öğreniyorsunuz, o zaman, harcamaları enaza indirip, geliri ençoka çıkar bakalım! Kâr edelim. Fizik mi öğreniyorsun, yap bir köprü, yap bir baraj! Kimya mı çalışıyorsun, yap bir alet sürtünmeyi sıfıra indiren... Sayı nedir?, Nereden gelmiştir?, İnsan zihni sayıyı ve saymayı nasıl keşfetmiştir?, Madde nedir?, Maddesizlik nedir?, Anlam ve dil ne kadar birbirine bağlıdır?, Düşünce ve dil birbirleriyle nedensel olarak mı yoksa zamansal olarak mı ilişkilidir? Tüm bildiklerimiz hakkındaki bilgimizin kaynağı nedir?

Bu gibi “gereksiz” sorularla sakın ilgilenme, bırak onları karanlık odalarında pipo içip, simsiyah kahvelerini acı suratlarına inatla içen felsefeciler düşünsün. Sen sana verilen soruları çöz, para getirecek projeleri idare et, mühendis de olsan doktor da olsan öğretmen de olsan, derine inme, faydasız sorularla uğraşma, hele yanıtı olmayan sorulara hiç ama hiç bulaşma...

Uzun sözün kısası, keşke ilkokullarda yaratıcı düşünme ve sorunlara farklı yaklaşabilme dersi verebilsek seçmeli olarak. Çocuklar düşünmeyi ve sorgulamayı öğrense erken yaşlarda. “Düşünce Tarihi”ni öğretelim ortaokullarda. Thales’den Aristo’ya, İbn-i Rüşd’den Newton’a, düşüncenin evrimini, insan zihninin o başdöndürücü serüvenini öğrensin çocuklar. Liselere “Bilgi Kuramı” dersi verelim. Duydukları, gördükleri ve hatta söyledikleri her cümleyi sorgulasınlar, kaynağını araştırsınlar, tutarlılık ve geçerlilik süzgecinden geçirsinler. Bilimi bilim olmayandan ayırsınlar. Çünkü inanın bana, ne matematik ne fizik ne de biyoloji verebilir felsefenin vereceğini. Tarih en büyük şahidimdir. Felsefesizleşenler uzun vadede tarih sahnesinden silinenlerdir.

İşte dünyaya demokrasiyi öğreten Yunan, işte insanlığa en kapsamlı hukuku sunan Roma, işte ortaçağda matematikte ve bilimde batıya hocalık eden İslam Medeniyeti...

Felsefesizleşmeyelim, felsefesizleştirmeyelim, felsefesizleştiremediklerinden olalım...

Dikkat, Aile Var!!!

                                      

Duymuşsunuzdur bu lafı parklarda, lokantalarda, kafelerde ve insanların tanışıp kaynaştığı bilimum mekanlarda. Sanırım, devletin şefkatli kanatlarını alabildiğine açıp aileyi koruma altına almasıyla daha sık duyuyoruzdur bu, insanı bir anda savunmasız bırakan, kolunu kanadını kıran, dilini boğazından aşağıya kaçıran ifadeyi. Oturursun bir mekana özlediğin sevgilinle ya da eşinle, bir anlığına için ısınır, tutmak istersin elini. Tam elin eline değmiştir, tam fincandaki kahve daha leziz olmuş, tam yediğin bayat simit ıspanaklı börek tadına bürünmüş, tam dünya aydınlanmış, tüm dert ve tasalar bir anlığına unutulmuştur ki arka masadan herkese ve her şeye hükmetmek istediği belli olan kalın bir ses yükselir. “Hoop, kardeşim! Aile var, aile! N’apıyonuz siz. Ayıp değil mi?” O anda eller ayrışır, arka masada çocukları ve karısı ile oturan adama bakılır.

Yanıt versen kavga çıkacak diye endişe edersin, yanıt vermezsen ezilen olursun, sevgilinin gözünde hiç olursun, demokratik laik ülkende toplum düzenini bozan serseri tinerci olursun, ahlaksız olursun ahlakı hep malum yerde arayanların ayıpçı gözlerinde. Devletin çizdiği dindar genç profiline uymayan ayrıkotu olursun, susarsın. Öyle arâfta kalırsın bir süre, kavga etmeyi gereksiz gören ama yapılanı da gururuna yediremeyen bir genç olarak. O gurur ki seni sen yapar, insanlığının onurunu korur, sadece senin değil tüm insanların onurlarına müdahil olmana vesile olur yeri geldiğinde. Yemeğini bitirip çıkarsın mekandan, unutursun olayı, taa ki benzeri bir olay arkadaşlarınla beraber gittiğin piknikte bir kutu bira içmek isterken ya da parkta buluştuğun sevgilini öpmek isterken tekrar karşına çıkana dek. Behzat Ç 62. bölümünde “Aile Var sahnesi”yle çok güzel parmak basmış bu soruna.

O aile her yerdedir. Kocaman bir gözdür; seni, beni izleyen. Bütün bir toplum olarak aile denen kurumun bekçisiyizdir, o da bizim bekçimizdir. Çocuklarının ve eşlerinin yanlarında sigara içip, tüm aileyi zehirleyen babalara sökmez “aile var” tehditi. Lokantalarda ve kafelerde abuk subuk şiddet içeren filmleri izlerken de yoktur aile etrafta. Peki ya ağza alınmayacak küfürleri sağa sola savuran anne ve babalar, abiler ablalar, çocuklarının yanında karılarını döven kocalar, on üç yaşındaki kızlarını kocaya satanlara ses çıkarmayan analar! Onların yanlarında yetişen, öğrenen, öğrendiğini uygulayan çocuklar parçası değil midir ailenin? Yoktur orada çünkü aile kendisini en çok kendisinden koruması gerektiği halde bunu beceremez, tüm koruganlığını dışarıya savurur. Güçlüdür, onurludur, muhafazakardır!

Ama senin parkta açtığın, açacağın bir kutu bira aynı aile kurumunun köküne dinamit koyar, sevgilinle elele yürümen kimi kentlerin emniyet müdürlerinin kanlarını dondurur, sayfalarında bikini sezonunu açan ünlüyü ifşa eden sözde haber kanalları bu emniyet müdürünü haklı görüp, “İşte o parktan görüntüler!” diyerek, elele tutuşmuş, başını sevdiğinin dizine koymuş aşıkların resimlerini yayınlar; sanki dünyanın en ayıp, en ahlaksız, en tiksindirici resimlerini bize sunuyorlarmış gibi. Pazar akşamları saat 10’da oynanan dizide edilen sansürlenmiş küfürler siyasetçileri harekete geçirir, gereksiz atışmalara neden olur. Bu polis Türk polisini temsil etmiyor diye yaygara çıkarırlar. Sanki her filmdeki her meslek sahibi mesleğinin temsilciliğini yapmak zorundaymış gibi. Öyle olsaydı film olmazdı zaten! Kurgu olmazdı, sanat olmazdı. Kimse sormaz ama, o saatte çocuğun neden hâlâ ayakta olduğunu, neden televizyon izlediğini, neden evebeynlerinin çocuğun eğitimiyle ilgilenmediğini.  

Bizde bir aile vardır ve gerisi yoktur. Aile varsa, dil tutulur çünkü hepimiz bir ailenin ürünüyüzdür, hepimizin anaya babaya hürmeti vardır, hepimizin çocuklara karşı hissettiği derinden sorumluluklar vardır. Fakat, aile var diye insanların her türlü özgürlüğü kısıtlanacaksa burada aile kavramının yeniden tanımlanması gerekir. Bireyi feda eden toplumların sonlarının pek de iyi olmadığı gerçeğinin en büyük şahidi tarihtir. Yaratıcılık bireye aittir ve birey ancak özgür olduğu zaman üretebilir daha önce üretilmemiş olanı.

Geçen yazıda “Fe Eyne Tezhebun” diye sormuştum. Gazetelerde okuduğum olaylar, her gün bir yenisi eklenen şiddet ve namus taşkınlıkları, muhafazakar kesimin çılgınca kutladığı her bir kısıtlayıcı yasa nereye gittiğimizi açık açık gösteriyor artık. Bireyden uzaklaşıp, toplumun idare ettiği zombilere dönüşüyoruz.

Keşke bundan sonra “Hoop kardeşim aile var” diye çıkışanlara “Ne var kardeşim burada da birey var, özgürlük var, ben varım.” diyebilsek. Keşke...