Dust (1)

“Look, the autumn is entangling my feet.” said Wen Tao, with a chirping voice. 

He was pointing the large leaves on the pavement and without much hope, trying to gain Yi Ling’s attention. However, Yi Ling did not seem pleased with the scene of stinky rotten leaves as her mind was occupied with the homework that she was supposed to complete before next Monday.  She stared at Wen Tao through the edge of her left eye and watched him like a scientist watching sick monkeys in the lab. Being oblivious to the prying eyes monitoring him, Wen Tao was enjoying the moment, the only moment of the day he feels free, blissful and enchanted; the time he leaves the school, walks under the dim street lights and takes bus to his house which is located in the northern outskirts of Changzhou. This was the only time he was left to himself, do things as they purely please him and not feel guilty of any pleasure that is created by the friction between his lonely soul and the empty streets. When the entire world goes in non-responsive mood, he always knew how to find little games to entertain himself. There exists only himself and the others in this world, but most of the times it was just himself, the rest did not matter. His shoes were carving into the pile of the yellow-black leaves, disappearing sometimes and appearing again only to reveal that their round tips got wet and now had a dirt-looking color somewhere between indigo and purple. While staring at the tall xyz trees’ skeleton-like bodies and the light elaborating the ramification of the branches toward the black sky,  he was walking with deep and reverent awe, like the southern tourists who witness the winter first time ever in their lives. Yi Ling in contrast to him, looked suspicious whenever she sees his delusioned face. She thought that the excessive joy that he shows was all fake, a direct result of being deprived of happiness elsewhere, like eating hotpot with family or scoring three-points in the game. She imagined that, in Wen Tao’s  young and restless heart, there was some kind of euphoria which, only he himself believed that, cannot be expressed by the words. If he didn’t know that the ground was hard and wet, she was sure that he would roll on the leaves like a fat cat or he would simply swim in the yellow pool of swishing sounds.

“Stop talking nonsense and tell me what I will do with the writing homework. That crazy woman asked us to write a short story. What does she think? Does she think we are Lu Xun or something?”

They have just passed through the first junction and now walking along the residuals of the metro construction. On their right, there was the so-called Cultural Palace which was actually a ghost house as there was no one inside, day and night it was completely empty. Workers were still putting new tiles on the sidewalks, making new holes at the middle of the road and moving a crane backward while at the same time trying not to hurt anyone. The only good thing about this construction was it made his way back home longer, therefore he had more time with himself or sometimes with Yi Ling. Neither home nor the school was his friends. He felt like his chest is being crushed by large pressing machines anywhere other than the streets where no one asks him about his math or science grades. The trees, the wind, the invisible moon, the abandoned dogs , the hungry cats and the homeless people were his best friends for the last few years. It was hard to explain but he thought that if he observes things closely and patiently, the inner stories of those things will reveal themselves to him. Everything speaks, he often thought, even the rocks and the clouds, even the falling leaves, we just need to adjust our ears to receive the frequencies that they emit. People around him were full of themselves so all they spill were again their own selves. Yi Ling is one of them but –yes, hard to admit- she is a girl and a very pretty one. The way she moves her fingers to put her hair behind her right ear, the way her eyes become like incision marks when she laughs, the way her cheeks shine when the tired winter light reflects on her face… It was all magical for him, all heavenly and therefore sacred.  This is why he could never tell her no, no matter how much he knew that the unfairness is slowly becoming a routine in their friendship, the word Yi Ling started using more often recently. She only wants to get good grades in writing class and she likes to use him. He knew it since the beginning, so what? If this is what makes her happy and keeps her close to him, let it be!

“We can do like we did last time. I can do your writing homework. No one will notice it.”

She felt a big relief as the offer she was expecting finally came so now she can apart from him and go to her own way. Yes, it is not very nice to use him but she needed a high GPA to please her parents and her counselors. Wen Tao enjoys writing anyway, it cannot be so bad to make someone happy, right? He said himself, he feels happy when he sits quietly in his room and writes random sentences to depict ordinary objects. Didn’t he write a paragraph describing a salt shake a few days ago and asked her to read? So he is happy and she is the one who makes him happy. Then she herself is happy too!

“Ok then, deal! I gotta go this way now. I will take the bus number 11”

She ran towards the edge of the construction wall where a broken pipe has turned the road into a small lake. He watched her from behind untill she disappeared by the traffic lights, like watching a skipping stone till it sinks into the phosphorescence after four five leaps.  Once she becomes completely out of sight, he turns right and walks by the construction wall, along the Yan Ling Road. Putting his hands in his pockets, covering his head with the hoot, he suddenly felt like he became invisible. This is probably why the little white dog with very short legs –he first thought it might be cotton candy drifted away by the wind- almost crashed his legs and rolled on the ground like an e-bike in an accident. When he reached the underpass for the Gong Yuan BRT Stop, he hesitated a bit, should he keep walking till the Tong Jien Lu and take the bus B1 directly or take B12 here and then switch to B1 later? When he does not have a lot of things to do at home, he usually kept walking and enjoyed talking to himself. He stood at the entrance of the underpass, like a pre-historic man standing in front of his cave, thinking of his next hunt. After a short period of time, he decided to hurry up as he might be able to start doing Yi Ling’s homework tonight right after the dinner.  He already had his weekly argument with his mother and he got slapped by his father two days ago for not getting a good score in Math quiz so this evening should go smooth, as far as the frequency of his parents’ outburst do not change due to an unusual excuse.

He descended the stairs, the smell of mold and stale water hit his nostrils as soon as he arrived at the bottom of the stairs. The underpass –sometimes he likened it to a secret passage to the world of imaginary things- was not sufficiently lightened. The bearded homeless man who keeps playing the same melody with his flute was not there tonight. He wondered where he might be as this was the first time he did not see him in the underpass. Did he get sick? Or did he move to a warmer city because the winter started showing its bitter face in Changzhou? There were only colored photos on the walls, advertising Changzhou to the people of Changzhou by mentioning the achievements of the local government. People on the photos were all happy, the sky was all blue and the air was clean. “Yes”, he told himself, “the world of imaginary things” and smiled while taking the first step of the stairs up to the BRT stop.

                                                               *             *             *

To be continued...

Şanghay Edebiyat Günleri - Changzhou Ziyareti

İki yılı aşkın bir süredir devam ettirdiğimiz Şanghay Edebiyat Günleri'nin 17. toplantısını Changzhou'da yaptık. Şanghay'da ikamet eden üyelerimiz üşenmediler, trene atlayıp geldiler. Onlara önce Changzhou'yu gezdirdim. Yazmış olduğum öykülerin geçtiği yerleri, karakterlerin kavga ettiği ya da kaza geçirdiği sokakları gösterdim. Öğleden sonra da buradaki Türk lokantasına gidip yemeğimizi yedik, toplantımızı (Ali Teoman'ın "Aşk Yaşama Çok Uçuk" adlı öykü seçkisi.) yaptık. Hava çok soğuk değildi, yağmur da yağmadı. Güzel bir gün geçirdik.

Aşağıya gezi günü çektirdiğimiz fotoğrafları ve gezilen yerlerde geçen ya da o yeri betimleyen öykü parçalarını ekliyorum. Bir de bugüne kadarki toplantılarda okuduğumuz yazarların listesi.

Şimdiye kadar 17 toplantı yaptık. Bir sonraki toplantıda Füruzan'ın "Benim Sinamalarım" adlı öykü kitabını konuşacağız. 

Ç yaşanası değil, yarım gün gezilip arkada bırakılası bir kentti buraya sonradan gelen herkesin gözünde. O da nihayetinde üniversite okumak için gelmişti; denizi, kumu ve güneşi yılın üç yüz altmış beş günü eksik olmayan bir güney kentinden. “Özlemek iyidir, uzak kalırsam değerini daha iyi anlarım.” demişti Ç’ye ilk geldiğinde. Oysa özlediği şeyin, geride bıraktığı güneşli kent değil de oparlak kubbenin altında yaşamaktan mutlu olan kendisi olduğunu fark ettiğinde iş işten çoktan geçmişti. Kendini özlemekti özlemenin aslı. Sevgiliyi özleyen insan da aslında sevgilinin varlığını değil, kendisinin sevgilinin yanında duyduğu mutluluk ve tatmin olmuşluk ânını özlemiyor muydu sonuçta? Özlemenin en bencil yanı demişti genç buna, bir türlü kabul etmek istemediğimiz en sefil ve en gerçek yüzü. (Yağmurun Durmasını Bekleyen Adam)

Hong Mei Parkında.

Metro inşaatı yüzünden trafik allak bullak, ne hangi ışığın kime baktığı belli ne de hangi yolun nereye gittiği. Bölünen, parçalanan, ortalarından ikiye ayrılan yollara alelacele çizilmiş beyaz işaretler var gözüme çarpan; bir genişleyip bir daralan asfaltın insanın ruhunu sıkıştıran kararsızlığı, Çanco’nun ortasında soğuk bir keşmekeş; ayaklarımın altından akıp giden, alışık olmadığım, alışık olmayı istemediğim türden kül rengi bir huzursuzluk. Güneş, yolun öteki ucunda, tembel bir kedi gibi -sanki doğmaktan vazgeçip, kaldığı yerden devam edecek uykusuna- uyanmış. Havada da nazlı bir pus var; yağmur buhar olmuş, kentin üzerine ince ince yağmak yerine havaya sündürmüş kendisini. Öyle basık, öyle boz, öyle murdar bir yoğunluk kentin ortasında! Islak, kirli bir battaniye gibi şehrin üzerine çökmüş sabahın puslu aydınlığı. Uzaklara, hayranı olduğum uzaklara bakınca fark ediliyor ancak, içimize doldurduğumuz havanın da bir renginin olduğu. (Kaza)

Tianning Tapınağı

 Geriye döndü. İçlerinde süs biberleri, minik limon ve nar ağaçları bulunan saksıların arasından geçip 3 numaralı binanın ön tarafına yürüdü. Dodo’nun en çok sevdiği yer burasıydı  aslında.  Qu  Qiubai  ve  Zhong  Tailei heykellerinin önüne uzanır, yan yatar, sırt üstü dönüp karnını yalar, patilerinin altına alıp uyur, hava çok ısınırsa heykellerin  hemen  yanındaki  sık  ekilmiş  bambu ağaçlarının gölgesine ya da asfalt yolun kenarındaki büyük ağacın dibine sığınırdı. Buradaki sınıflarda derslere giren atletizm öğrencileri de Dodo’ya ara sıra sosis ve süt verirlerdi. Sütü içmezdi Dodo ama küçücük ağzıyla kemire kemire mideye indirirdi kocaman sosisleri. Böyle zamanlarda unuturdu merdiven altında bıraktığı hazineyi, kendisine yeni bir ev bulmuş gibi şımarırdı. Buradakilerin hevesi sönüp kendisiyle uğraşmayı bıraktıklarında da dönerdi yine ait olduğu yere. (Simgeler ve İşaretler)

Sözü edilen heykeller solda kalıyor. 

Çalıştığım okulun ana kapısının önünde. 

Yan Ling Lu’nun görünmeyen ucunda B12’ler ve B2’ler ardı ardına dizilmişlerdi. Belli belirsiz ama yine de iddialı bir gösterişle yükselen güneşin körpe ışıkları, tam karşılarında dingin bir şekilde oturan Xu Zhimo heykeline vurup  yumuşak  bir  sıçramayla  onların  yüzlerine yansıyordu. Ming Che, kızın avucunun içini ışığın kaynağı olan doğuya değil de genç yaşında uçak kazasında ölen romantik şairin heykeline doğru çevirdi. Aşırı ışık da zifiri karanlık gibi zararlıydı fal okuması için. Çizgileri görünmez yapan, onları anlamsızlaştıran, eli bembeyaz bir kartopuna çeviren güneş değil; yorumları mümkün kılan, çizgileri konuşturan, önemsiz noktaları karanlığa boğan ve her zaman için söylenecek bir şeyleri ışığın dokunmadığı noktalarda bırakan ikincil bir yansımaydı falcıya gereken. Heykelin yıpranmış bir ayna gibi ışıldayan metal yüzeyi bu işlevi fazlasıyla görüyordu onun için. Hem oğlunun sesinin de bu heykelin derinliklerinden geldiğine dair birkanı oluşmuştu yüreğinde. O da böyle hep elinde kitapla gezer, dışarıda gezerken bulduğu taşların üzerine oturup etrafını izler, ara ara uzaklara bakıp dalardı. Onun elleri de Xu Zhimo’nun elleri gibi hep yere doğru kapalı olurdu. (Bir Avuç Hayat)

Xu Zhimo Heykelinin önünde

Park ıssız, kimsecikler yok. Hem akşam, hem soğuk; kim neden gelsin parka! İşi gücü olmayan birkaç genç dışında sadece park bekçileri ve temizlikçiler var ortalıkta gezinen. Çıplak ağaçlar, akşamın alacakaranlığında yol kenarına bırakılmış iskeletlere benziyorlar. Yanımda dev bir hayalet gibi dikilen Tianning Pagodası’na şöyle bir bakıyorum, kaplumbağayı havaya kaldırıp ona da

gösteriyorum. “Bak bu pagoda, dünyanın en yüksek pagodası. Aynı zamanda dünyanın en yüksek ahşap yapısıdır kendisi. Bak gör, madem yaşadığın küçük göletten sıkıldın, dünyayı görmeye niyet ettin. Bir gün geri dönersen doğup büyüdüğün sulara, oradakilere anlatırsın dünyanın en yüksek pagodasını gördüğünü.” Ahşap  köprüyü  geçip,  köprünün  altındaki  kaya parçalarının birinin üzerinde duruyorum bir süre. Issızlığı, yandan belli belirsiz bir şırıltıyla akan suyun sesini ve insanların uzaklığını düşünüyorum. Kentin merkezinde olup, insanlardan bu derece uzak olabilmek ne güzel bir şey! Hava sıcak olsaydı, bu park bayram yerine dönerdi, çocuklarla ve kentin dışından yeşil görmeye gelen anne babalarla dolardı. Adım atacak yer kalmazdı parkın patikalarında. Tadını çıkarmalıyım bu ânın. (Uçurum)

Hong Mei Parkının girişinde

 Köprünün zirvesine varınca da kanalın doğu kısmına doğru bakıyor. Güneş iyice yükselmiş, kanalın yüzeyi milyonlarca kırık aynayla dolmuş gibi ışıl ışıl. Akıntının ter yönünde ilerleyen bir kum teknesinin arkada bıraktığı dalgalar uzun bir V harfi çizdikten sonra kanalın duvarlarına çarpıp yansıyor ve birbirine giren dalgalar suyun yüzeyini sonsuz boyutlarda bir satranç tahtasına dönüştürüyor. Kanalın sol kısmında ise, küçük kırmızı bir kayak var. Küreğini büyük bir hınçla bir sol tarafına bir sağ tarafına saplayarak yol alan genç kadın, teknenin oluşturduğu bu sonsuz metrik uzayda çaprazlamasına yol alan bir fil gibi ağır ağır ilerliyor. (Yüzsüz Bir Adamın Portresi)

Wenheng Köprüsünün Üzerinde. Arkamızda Tarakçılar Sokağı. 

Geniş merdivenler yer yer ıslak, basamakların bittiği yerde büyükçe bir platform var. Yerlerde balıkçılardan kalma kanca, yem ve misine parçaları hemen çarpıyor göze. Birkaç parça da çerçöp merdivenin dibine sıkışmış. Bir köşeye de kanaldan toplanan ağaç dalları toplanmış. Platform neredeyse su seviyesinde, parkta gezinen birisinin eğer dikkatli bakmıyorsa burada oturan bir insanı görmesi pek mümkün değil. En alt basamağa oturup kanalı izliyor Si Han. Karşıdaki söğüt dalları nasıl da sarkıtmışlar uzun ince dallarını kanala doğru, ışıltılı bir öğlen vaktinde nehrin sığ kısmında saçlarını yıkayan genç kadınlara benziyorlar. İleride, kanalın genişlediği yerde iki beyaz kuş suyun üzerinde daireler çizip karşıdaki binalara doğru uzaklaşıyorlar. Daha yukarılarda kırlangıçlar var, her
zamanki gibi gökyüzüne ânında yok olan resimler çizmekle meşguller. Ağaçlar ise iki tarafta da kanala eşlik ediyorlar, sessiz bir ordu gibiler, birbirleriyle konuşan ama kendileri dışında kimseye sır vermeyen erler ordusu... “Keşke” diyor içinden, “keşke bizimle de konuşsalar da şu cesedin kim olduğunu, suya düştüğünü mü yoksa atıldığını mı söyleseler.” Bu düşünce aklından geçer geçmez de gençlik yılları geliyor gözlerinin önüne. (Yüzsüz Bir Adamın Portresi)

Kanalın ve parkın 32. kattan görünüşü. 

Hiçbir şey demeden parkın bitip yürüme yolunun başladığı noktaya doğru ilerliyor, Si Han. Güneş ışıkları yerleri süpüren park görevlisinin havalandırdığı tozlara çarpıp gittikçe genişleyen tayflar halinde zemine vuruyor. Toz parçacıkları ürkmüş kuşlar gibi dağılıyorlar her bir yöne doğru. “Kanalın burası” diyor Si Han içinden, “Çanco’da yeşilin ve neftinin en sık görüldüğü yer olsa gerek.” Tüm yapaylığına rağmen kentin diğer kısımlarındaki parklar kadar kötü görünmüyor burası; ağaçlar nizami beton kutuların içinde, ışıkların kabloları taş duvar boyunca ip gibi uzayıp gidiyor, çalılar küp şeklindeki otların üzerinde yükselen kubbeler halinde, hepsi aynı boyda ve sıra sıra
dizilmişler.  Buralarda  gezinenlere  onlar  ne  kadar istemeseler de asla yalnız olmadıklarını hissettiren hoparlörler ise eski bir şarkının melodisiyle durmaksızın çınlatıyorlar  kulakları.  Bambu  ağaçlarının  arkasına gizlenmiş arıtma tesisi binasının –Si Han’a göre dünyanın en süslü çöp arıtma tesisi binasıdır bu.- yanından geçer geçmez arkasından seslenen Zi Hao’nun bağrışıyla tekrar
kendisine geliyor başkomiser. “Hallettim başkomiserim. Kamera kayıtları hazırlanacak.” diyor kırgın bir sesle. Sonrasında da ekliyor, sesindeki kırgınlığı izah etmek istercesine, “Neden beni beklemiyorsunuz? Ben de sizi parkta,  suyun  kenarında  beni  bekliyorsunuz zannediyorum.”
Birlikte yürümeye başlıyorlar; çalı altlarına atılmış irili ufaklı çöplere, iğne yapraklıların hastalıklı gövdelerine, osmantus ağaçlarının dallarında biriken tomurcuklanmış sarı çiçeklere, su kenarına inen merdivenlerin likenli köşelerine, merdivenlerin bittiği yerdeki soğan başlıklı küp sütunların diplerine, su içmek için kanala eğilmiş uzun tüylü hayvanlara benzeyen bodur ağaçların altlarına tek tek, en ufak bir ayrıntıyı bile atlamadan, her biri birkaç kilometre aşağıda bulunan ceset hakkında gizemli bilgiler verecekmiş gibi uzun uzun bakıyorlar. İki saat boyunca sağlı sollu kanalın iki yanını da geziyorlar ama kayda değer bir şey bulamıyorlar. Çardağın etrafına astıkları kuş kafeslerinin altında kâğıt oynayanlara –Bunları görünce Zi Hao, “Bakın başkomiserim, kuşlar sahiplerini gezmeye
çıkarmış!” demişti pişkinliğine yandaş bulmaya çalışarak-, sabah yürüyüşüne çıkmış emekli çiftlere, erkenden gelip suyun kenarındaki yerlerini tutan yaşlı balıkçılara, çalıların kısmen örttüğü oturaklara tünemiş genç âşıklara, otuz saniyede bir elindeki telefonun ekranına bakan müzmin yalnızlara, yürüme parkurunun biraz içerisinde kalan kısımda Tai Chi yapan altmışlık delikanlıya tek tek
soruyorlar olay hakkında bilgileri olup olmadığını. Sonuç hep aynı olumsuz yanıt! Ne onların ne ağaç dallarına asılmış kırmızı fenerlerin altında ısınma hareketleri yapan koşucuların ne de köprünün altındaki kuytulukta salaş bir bisiklet tamirhanesi işleten yaşlı ustanın bir bildiği var kimliği ve yüzü belirsiz bu ceset hakkında. Belki bir şey çıkar diye fotoğrafını çektikleri yumurta kabukları var bir
tek. Yürüyüş yolunun yanındaki yükseltinin kenarına, küçük mavi bir kutunun içine konmuş kabukları ilk önce Zi Hao görüyor. (Yüzsüz Bir Adamın Portresi)

Yürüyüş Yoluna girmeden önce

Köşeyi dönüp kaldırıma adımını atınca sola döndü. Doğu Tai Hu Caddesinin görünmeyen ucundan başını uzatmış olan soluk benizli güneş, sabahın telaşlı saatlerinden arta kalan çirkinlikleri teftiş etmekle meşguldü. Yola ya da dükkânlara doğru eğilmesin diye tahtadan kafesler içine alınmış ağaç gövdelerine bakınca içerledi. “Şu ağaçları bile zapturapt altına alan, gövdelerini beyaza boyayıp
koruyan hükümet görevlileri neden bir yıldır peşimde dolanan ve özel hayatımın tüm inceliklerini benden izin almaksızın öğrenen adama tüm bunları yapmasına izin verir?” diye sordu önünde hazır bekleyen boz boşluğa doğru. Kaldırım taşlarındaki siyah oyuklar ve tırtıklı çıkıntılar, kimi yerde birbiri ardına dizilmiş bozuk fermuarları kimi yerde de iyice yıpranmış eski bir paltonun üzerine işlenmiş dev yamaları anımsatıyordu Lai’a. (Takip ya da Taciz) 

Doğu Taihu Caddesinin başında, yemekten hemen sonra. 

Saydam tavanın üzerinde; buharlaşmış yağmur sularından arta kalmış, içine hapsettiği güneşi sıkıştırdıkça büzülmüş ışık demetlerini aşağıya doğru salan dev lekeler var. Kafasını yukarı çevirip bakanların ilk görüşte ne olduklarını anlayamadığı, yeşil sularda sinsi sinsi gezinen denizanalarına ya da karanlık bir ormanda uğuldayarak av arayan baykuşun gözlerine benzettiği; ortası boz, kenarları
bulanık, dış kısımları saydam görüntüler bunlar. Bu lekelerin ortasındaki koyu öbekler boncuk boncuk gölgeler halinde siyah beyaz tuşlarımın üzerine düşünce içim kıpır kıpır oluyor, birazdan güzel bir şeylerin gerçekleşeceğine dair mesnetsiz bir umut beliriyor on yıllardır esaslı bir müzik çalmamış gergin tellerimde. Sevgilisini her düşündüğünde dudaklarının kaşındığını hisseden genç bir âşıktan pek farklı değilim aslında. Yeni silindiğim, sağımın solumun sabunlu bezlerle baştan aşağıya ovulduğu, kimi yerlerimin özenle parlatıldığı, kimi yerlerimin de ince işçilikle tamir edildiği ilk bakışta belli oluyordur herhalde. Rutubetten dolayı, vakti gelmiş yaranın kabuğu gibi kalkan cilalı boyalarımın, acemi bir ustanın kirli tırnaklarıyla söküldükten sonra mükerrer fırça darbeleriyle kapatıldığını da anlayacaktır, ömründe üç beş piyano görmüş herhangi bir acemi. Hatta asansöre
sığmayan gövdem merdivenlerin basamaklarına çarpa çarpa  ikinci  kata  çıkarıldığı  için  bacaklarımdaki tekinsizlikten pekâlâ belli olur genç ve heyecanlı değil de yaşlı ve yorgun olduğum. (Piyano)


Aşağıya da farklı zamanlarda çekilmiş Çanco fotoğraflarını koyuyorum. Tren İstasyonunun fotoğrafını şimdiye kadar hiç çekmemişim sanırım.

Fahri Vatandaşlık

Altı senedir yaşadığım Changzhou kenti, yazdıklarımla (Changzhou'da geçen 16 uzun öykü, bir roman ve Changzhou'yu anlatan pek çok makale) ve yetiştirdiğim öğrencilerle kente yapmış olduğum katkılardan dolayı bana fahri vatandaşlık vermeye karar vermiş. Öykülerin ilk sekiz tanesi Puslu Kentin Mavisi adını verdiğim seçkide Türkiye'de yayımlanmıştı. Bir tanesi buradaki bir edebiyat dergisinde Çince olarak yayımlandı. Benim bizzat çevirdiğim bir tanesi de İngilizce olarak buradaki yerel bir dergide yayımlandı. Kalanlar da yayımlanmayı bekliyor, er geç okuyucunun eline düşecekler. Zaten bu vatandaşlık haberinin beni sevindiren tek yanı, eğer becerebilirsem, doğru kişilere ulaşıp bu kent hakkında yazdıklarımın hepsini Çinceye çevirtmek ve yayımlatmak.  

Aşağıya ödülle ilgili gazete kupürünü geçiyorum. Ödülü Ocak ayının 15'inde validen alacakmışım. Vali Bey'le fotoğraf çekilebilirsek, onları da aşağıya eklerim. 

Bunlar da ödül töreninden fotoğraflar...

Changzhou valisiyle :) 

Üniversite öğrencileriyle

Validen plaketleri aldıktan hemen sonra.

Ödül

Bir de vazo verdiler. 

Yüzsüz Bir Adamın Portresi

                                              

                   YÜZSÜZ BİR ADAMIN PORTRESİ 

Sandal ağacından oyulmuş taraklar, püsküllü iplere takılmış yeşim kolyeler ve renkli boncuklarla çevrelenmiş küçük bilezikler satan dükkânların yan yana dizili olduğu sokağı temizlemekle sorumlu olan yaşlı kadın gördü ilkin, suyun üzerinde kaplumbağa sırtı gibi duran ve utangaç bir kirpi gibi sığındığı köşede rüzgârın etkisiyle kıpırdayan siyah parlak çıkıntıyı. Boyası dökülmüş meşin bir top, ters dönmüş bir çamaşır leğeni ya da kırık bir mobilya parçası olabilirdi pekâlâ. Kenara vurmuş, suya inen merdivenin en alt basamağına dayanmış, akıntının yavaşlığından olsa gerek girdiği kuytuluktan bir türlü kurtulamamıştı. Zayıf bir damar gibi belli belirsiz atıyordu alttan vuran dalgaların dokunuşuyla. Yaşlı kadın kanal boyunca turist gezdiren yolcu teknesinin bağlandığı iskeleye yanaştı, elindeki maşayı ve çöp sepetini, dibine çöp atılmış ağaca yasladı ve suya doğru daha dikkatlice baktı. Bir an için suyun dibinden, balçığın ve çamurun pençelerinden kurtulup gelmiş olabileceğini de geçirdi aklından. Belki de yüzlerce yıl önce suya düşürülmüş değerli bir eşyaydı ve bunca zamandır suyun yüzüne çıkacağı, güneşi tekrar göreceği, insanların arasına tekrar karışacağı günün hayalini kurmuştu. Hayır, bir kaplumbağa ya da kanalın derinliklerinde yaşadığı söylenen canavar değildi bu! Değerli bir eşya olma ihtimali de oldukça düşüktü. Kadın eğildi, suyun üzerinde erimiş gümüş gibi parıldayan taze yakamozlara gözlerini ovuşturarak baktı.  

Aslında, kanalın temizliğinden kendisi sorumlu değildi. Kanalı temizlemekle sorumlu olanlar tekneyle gezerler ve ellerinde fileli kepçelerle suyun üzerinde gördükleri çöpleri toplayıp teknenin içindeki büyük sepetlere yığarlardı. Sonra da bu çöpleri parkın başındaki arıtma tesisine bırakırlardı. İyi ama, bu kocaman siyah çöpün kanalda mı yoksa iskelede mi sayılacağına karar verememişti temizlikçi kadın. İskelenin duvarına değdiğine göre sokağa dâhil edilebilirdi ya da suyun içinde ve merdivene uzak olduğu için kanalda sayılabilirdi.  Su seviyesinin yüksek olmadığı zamanlarda basamakları temizlediği oluyordu gerçi. Bu sabah, çamurla karışık yeşil rengini almış olan su, beş basamaklı beton merdivenin en alttaki iki basamağını yutmuş, okşayan dokunuşlarla üçüncü basamağın dibini serinletiyordu, tıpkı yazın bunaltıcı sıcağında ıslak bir dilin kurumuş dudakları sık sık yalaması ve bundan bıkmaması gibi. Saat yedi bile olmamıştı, geceden kalma sessizlik ve uyuşukluk henüz terk etmemişti kenti. Yer yer yosun tutmuş taşların üzerine uykucu bir köpek gibi yayılmış olan gölgeler, kenti, güneşin azgınlığına bırakacakları saati bekliyorlardı sabırsızlıkla. Eski bir reklam broşürünü, soyulmuş bir sosisin turuncu ambalajını ve çürümeye başlamış bir muzun kabuğunu görmezden geldi yaşlı kadın. Seyrek kaşları, dolgun yanakları ve yuvarlak yüzü aynı anda gerildi. En üst basamakta dikilip, bir eliyle kanal duvarından iskeleye bağlanmış kalın halatı tutarak suya doğru eğildi. Islanmış siyah kütlenin yüzeyinden yansıyan turuncu güneşin göz kırpışlarını kirpiklerinin uçlarındaki renkli baloncuklar sayesinde canlı canlı hissedebiliyordu.  Kanalın genişlediği ve sonradan tekrar daraldığı yukarı kısımlarda aynı güneş zor geçecek bir günün haberini verircesine, geçmişte susuz ütülendiği için parlayan gri bir kumaş parçası gibi pırpır titriyordu. Hayır, maalesef hayır, değerli bir tarihi eşya değildi bu, olsa olsa suya düşmüş büyük bir araba lastiği ya da su çektiği için şişmiş dev bir oyuncaktı. Kedi tarafından köşeye sıkıştırılmış zavallı bir fare gibi duvarın dibinden kurtarılmayı, kanal boyunca kaldığı yerden yoluna devam etmeyi bekliyordu. Kadın biraz daha eğildi, tehlikeli bir şey yaptığını bile bile suyun yüzeyine yüzünü iyice yanaştırdı. Siyah tümseğin suya değdiği yerde beyaz bir açıklığın olduğunu fark etti. “Yoksa!” diye geçirdi aklından, olasılıkların en kötüsünü. “Yoksa bir ceset miydi bu?”

Geriye dönüp çöp toplamak için kullandığı uzun saplı maşasını aldı eline. Aynı halata tutunarak parlak siyah nesneye maşanın ucuyla dokundu. Tahta gibi sert değildi ama sünger kadar yumuşak da değildi. Havası kaçmış top gibiydi en çok, dokunulan yer üzerine bastırıldıkça tepki veriyordu ve baskı ortadan kalkınca yüzey eski hâlini alıyordu. Hafifçe itti kütleyi basamağın dibine doğru. Sandığından da kolay oldu bu iş ama maşanın ucu kütlenin tam tepesine dokunamadığı için küçük adacık hem dönmeye hem de dengesi bozuk bir sal gibi yalpalamaya başladı. Minik dalgaları yararak kadına doğru ilerleyen kütle basamakların dibine vardığında neredeyse ters dönecekti. Yaşlı kadın gözünün önünde debelenen şeyin alabora olmuş bir kayığın dibi olduğuna ikna olacaktı ki, suyun güneş ışınlarını tek parça halinde yarıp net bir şekilde ikiye böldüğü yarıkta açık renkli bir cisim gördü. Suya batıp çıkan bu şeyi dikkatlice incelemek için biraz daha eğildi, o kadar ki suyun serinliğini hissedebiliyordu yüzünün görünmeyen tüylerinde. Bir balık ya da suya atılmış bir meyve kabuğu değildi, hayır hayır bu şey siyah kütlenin bir parçası, onun yalpalamasıyla görünüp kaybolan bir canlıydı. Belki bir fare ölüsü, bir sincabın kuyruğu ya da suya düşmüş beyaz bir kuşun kafası… Yaşlı kadın arkasına dönüp etrafında kimse olup olmadığını kontrol etti. Eğer suya düşerse onu kim kurtaracaktı? Sokak bomboştu, geceden kalma lambaların yarısı henüz sönmemişti, sokağın bittiği yerde başlayan köprüden tek tük bisikletler ve e-bisikletler geçiyordu. Sol tarafında kalan tarihi köprünün ve onarılmış kent duvarlarının üzerindeki mavimtırak sis, çözümsüz bir labirenti andıran kentin içlerine doğru usul usul çekiliyordu. Kadın cesaretini topladı, derin bir nefes aldı ve suya birkaç milim daha yaklaştı. Siyah kütleyi elindeki maşayla biraz daha güç harcayarak salladı. Az önce gördüğü beyaz parçayı görebilmekti amacı, hatta mümkünse başka parçaları da. Ve o anda, ipekle ilk defa tanışan tenin hissettiği türden bir ürpertiyle kendisine geldi yaşlı kadın. “Ay, ay, ay” diye bağırdı olduğu yerde. Kısa ve kesik çığlıklar attı birilerine keşfini duyurabilmek için. Evet, yanlış görmüyordu. Bir kulaktı bu, bildiğimiz insan kulağı; ortası pembe dışı beyaz, içi bir mağara ağzı gibi kıvrımlı küçük sevimli bir kulak.

*** Devamı yayımlanacak kitapta... 

LEKE

                                                               

“Hedeflerini küçük seçersen çabuk yorulursun.”

Gözlerini hafifçe araladı Wang Chao. Kirpiklerinin ucunda biriken su damlası, yanından geçmekte olan dedeyle torununu hem bulanık hem de olduklarından daha şişman gösteriyordu. Buzlu camın arkasındaki iki hayalet süzülerek kendisine doğru geliyordu adeta, birleşip sonra yine ayrılan iki boz bulut rüzgârın etkisiyle yuvarlanarak ilerliyordu kaldırımda. Gözlerini birkaç kere kırpıp, yanağından aşağıya terini akıtınca fark edebildi pembe yanaklı çocuğun burnunu çeke çeke ağladığını. Çocuğun yutkunurken şişip inen boğazına baktı, elinin arkasıyla gözyaşlarını silişine, hırıltıyla yükselip alçalan göğsüne... Baston yutmuş gibi dik bir halde yanında yürüyen kösele suratlı dede ise istifini bozmadan devam ediyordu azarlarına.

“Sen o çocuklarla bir misin, kendini onlarla niye eşit görüyorsun, niye değerli vaktini israf ediyorsun oyunla eğlenceyle? En iyi liseye göndereceğiz biz seni, en iyi hocalar bula…”

Dedenin sesi kaldırımın oynak parkeleri üzerinde hızla ilerleyen bir e-bisikletin çıkardığı takırtıya mağlup oldu. Wang Chao, bir yandan köşeyi dönüp kaybolan dedeyle toruna bakarken, bir yandan da yanlış pozisyonda uyuduğu için tutulan belini sol eliyle destekleyerek hafiften doğruldu. Kaç saattir uyuyordu acaba? Neden kimse uyandırmamıştı onu? Bunca zaman hiç sipariş gelmemiş miydi? Ağrıyan boynuna inat kafasını çevirip diğer kuryelere baktı.  Binanın gölgesinin vurduğu köşedeki karton kutuların üzerine kendisini atmış olanlar, kalın bir bezi yere serip üzerine yan yan yatanlar, az ilerideki üst geçidin direğine sırtını verip sızanlar, sırt üstü yatıp çıplak göğsünün üzerinde birleştirdiği ellerinin altında en değerli hazinesi olan cep telefonunu saklayanlar, kâğıt toplayıcılarının üçtekerlerinin arkasına cenin pozisyonunda kıvrılanlar… Temiz ve yumuşak bir zemin bulamayanlar da Wang Chao gibi e-bisikletin üzerine yayılırlar, düşmemek için de bir ahtapot gibi sarılırlardı gidonlara ve pedallara. Hemen herkes buradaydı, demek hiç sipariş gelmemişti gözünü kapattığından beri. Böyle olur genelde öğleden sonraları. Öğlen yemeği sıralarında yaz yağmuru gibi kısa süreli ama şiddetli bir fırtına yaşanır, durmaksızın koştururlar sağa sola, iki saniye durup soluklanamazlar. Sonrasında geniş bir boşluk bekler onları, Çanco’nun, eylül ayı başlamış olmasına rağmen, sıcağının en çok hissedildiği zaman dilimidir bu. Havanın kesif bir jel haline bürünüp yürümeyi adeta su altı dalışına dönüştürdüğü, gölgenin en çok kıymetlendiği ve beyinlerin sıcaktan mayışıp fonksiyonlarını en aza indirdiği bir zaman dilimi. Akşama doğru başlar yine koşuşturma, kent hareketlenir, ışıklar ve sesler yattıkları ikindi uykusundan uyanırlar. İşte bu vakit, motokuryeler için günün ikinci av mevsimidir.  Çürük bir yemişin üzerine konup kalkan sinekler gibi vızıldarlar hava iyice kararana, hatta kimi zaman gece yarısına, eğer yorulmadılarsa da sabaha kadar.

Az önce Wang Chao’nun yanından geçip giden dedeyle torun geri dönmüşler, şimdi ters yöne doğru yürüyorlardı. Çocuğun elinde bir dondurma vardı bu sefer, kızarmış minik gözlerinden ve ıslak burnundan ağlamaya karşı direnmeye devam ettiği ve bunu beceremediği anlaşılıyordu. Yine de bakışlarından bir dinginlik, soğumuş külleri andıran tatmin olmuş bir uysallık okunuyordu. Ateş rengi dilini ağzına hiç sokmaksızın dondurmanın etrafında gezdiriyor, bir su yılanı gibi kıvıra kıvıra dondurmanın üstündeki tüm renkleri dudaklarının etrafına saça saça mideye indiriyordu. Dede ise arzu etmediği bir sessizliğe mahkûm edilmiş olmanın verdiği mahcubiyet haliyle, bir gözü torununda diğeri tuzaklarla dolu bir tatbikat sahasını andıran kaldırımın kırık dökük parkelerinde, kendi kendine mırıldanarak yürüyordu.

*** Devamı yayımlanacak kitapta...

Şiddet Üzerine Kısa Bir Deneme

                         

Ne zaman bir kadına, bir çocuğa ya da bir hayvana uygulanan şiddet kameralara alınıp, görüntüler sosyal medya aracılığıyla toplumun her kesimine hızlıca yayılsa; toplum bir anda diğer zamanlarda yüzünü çevirip pek bakmadığı o ezilen ve hor görülen kesim için birleşmeye karar veriyor. Emine Bulut cinayeti, tıpkı kendisinden önceki yüzlerce diğerleri gibi canice ve haince işlenmiş bir cinayettir. Bir çocuğun annesinin yanında yalvarıp yakarması, annesinin yavrusunun yüzüne bakarak “Ölmek istemiyorum.” deyişi, etrafı kana bulayan kocanın elini kolunu sallayarak çıkıp gitmesi… Yürekleri dağlayan, insanı insanlığından utandıran sahneler bunlar ve maalesef, pek çoğumuz artık kanıksadığımız bu tip cinayetler karşısında sadece olay aşırı dramatize edilmiş bir halde karşımıza çıkarsa sesimizi çıkarıyor, bir şey yapmış olma adına sosyal medyada tepkimizi dile getiriyoruz. Oysa Emine Bulut cinayetinden birkaç gün sonra, Samsun’da yaşayan Hasan Beykoz, apartman dairesinde tartıştığı karısını ve kızını kurşun yağmuruna tutup öldürdüğünde yukarıda bahsettiğim tepkinin onda birini bile vermiyoruz. Peki ya iki gün önce Gaziantep’te hastaneye gelip yeni doğum yapmış karısını bıçaklayan adama ne demeli? Bu sabah abisi tarafından dövülen ve sokak ortasında bıçaklanan genç kız? Elimizde bıçaklanma ânının görüntüleri yok diye sesimizi çıkarmayacak mıyız? Ya da sadece Emine Bulut üzerinden mi şekillendireceğiz sosyal medya mücadelemizi? Onu simge yapıp –tıpkı bir zamanların Özgecan’ı gibi-, bu durumdan kendimize “Bak ben sosyal konularda duyarlıyım.” mesajı mı vereceğiz etrafımıza. Hatta daha da ileriye gidip, bu konuda yazıp çizmeyenlere sataşacak mıyız, onları duyarsızlıkla ve vurdumduymazlıkla mı suçlayacağız? Demek istediğim şey şu, toplum olarak “Bir milyon kişi ölür istatistik olur, bir kişi ölür trajedi olur.” sözünü doğruluyoruz bir bakıma. Bir çeşit kısır döngüdür bu. Yılda bir ya da iki kere toplum uyanır, şöyle bir silkinir, aslında hemen her gün gerçekleşmekte olan bir olaya, sanki diğerlerine vermediği tepkiden intikam alıyormuşçasına orantısız bir tepki verir. Orantısızdır ama haklıdır tepki, dolayısıyla siyasetçilerin ve hukukçuların dikkatini çekmeyi başarır. Birkaç milletvekili ya da bakan konu hakkında “Takipçisi olacağız.” anlamına gelen laflar ederler. Meslek örgütleri, sanatçılar, ticaret odaları sosyal medyada yüzbinlerce defa paylaşılan açıklamalar yaparlar, herkes tek yürek olup mazluma üzülür ve zalimi lanetler. Cani hapse girer, toplum sakinleşir ve bir sonraki infiale kadar eski uykusuna kaldığı yerden devam eder. Bu arada çözüm adına popülist fikirler de ürer. “İdam geri gelsin!”, “Bu adamı da aynı şekilde öldürelim!” gibisinden akla ziyan çözümler dalga dalga yayılır ve zamanla sönüp unutulur. Peki, gerçek anlamda ne yapmalı, toplumu nasıl dönüştürmeliyiz ki bu tip cinayetler tekrar etmesin.

Öncelikle, bu cinayetleri “kadın cinayeti” diye ayrı bir kategoriye koymak toplumda karşı konulmaz bir kutuplaşmaya neden oluyor. Kadın cinayeti, erkek cinayeti, çocuk cinayeti, hayvan cinayeti… Şiddet her yerde ve her şekilde şiddettir. Erkeğin kadına, kadının çocuğa, ev sahibinin evde temizlik yapan hizmetçiye, işverenin işçiye, polisin protestocuya, çocuğun hayvana, insanın ağaca… Ortada güçlünün fiziksel avantajını kullanarak güçsüz üzerinde tahakküm kurma ve onu ezme, sindirme, yok etme çabası vardır. Daha da kötüsü bu çabayı genelde kanıksamış bir toplum, ezilene “Senin elin yok mu, çaksaydın sen de iki tane!” diyen bir kültür var. Yani, “Ben güçlüyüm sen güçsüzsün, o halde ben seni ezerim, kafana vurur ekmeğini alırım, kimse de sesini çıkaramaz.” zihniyetinin toplumun her kesiminde öyle ya da böyle kabul görmüş olması vardır sorunun en temelinde. Bir kediye işkence eden ve bundan zevk alan çocuğun birkaç yıl sonra seviyorum diye kandırdığı kıza aynısını yapmayacağını garanti edebilir miyiz? “Vücudunda iz bırakmayacak kadar olursa kocanın karısını dövmesinde mahzur yoktur.” diyen bir adamın ileride kendisini tutamayıp karısını döve döve öldürmeyeceğini söyleyebilir miyiz? “Kızını dövmeyen dizini döver.” diyen bir ananın ileride öz kızının babası tarafından dövülmesine karşı çıkacağına kefil olabilir miyiz?

Nereden bakarsak bakalım, şiddeti seven, şiddeti kanıksayan ve bu kanıksamayı yeri geldiğinde filmlerimizle, siyasetimizle, spor müsabakalarımızla, günlük konuşmalarda ve sosyal medyada kullandığımız dille alenen gösteren bir toplumuz. Çok çabuk parlıyor, celalleniyor, tahrik oluyor ve iletişim yollarının belki yarısını bile tüketmemişken saldırıya geçiyoruz. Sakin değiliz ve anne-babadan çocuğa geçen irsi bir hastalık gibi taşıyoruz bu şedit halimizi. Onurumuz ve gururumuz var, ona laf edene hemen sokuyoruz sustalıyı. Deliyoruz ciğerini, karşımızdakinin –beş dakika önce muhabbet ettiğimiz dostumuz ya da yıllarca aynı yastığa baş koyduğumuz eşimiz de olabilir bu kişi- ciğeri kanla dolup taşarken bizimkisi soğuyor, rahatlıyor. Asıl utandıran durum ise mahkemede yaşanıyor. “Tahrik indirimi” denen bir şey var. “Beni tahrik etti, anama babama küfretti, bacıma sövdü, dinimle alay etti.” deyince yumuşayıveriyor yargıç. Çabuk tahrik olduğumuz için ve yasalarımızda tahrik indirimi olduğu için bizler de artık tahrik olma hakkımız varmış gibi davranıyoruz, ona göre şekilleniyor sosyal normlar ve etrafındaki davranışlar. Bana kalırsa kimsenin tahrik olma hakkı diye bir şey olmamalı, ilk fiskeyi vuran her zaman için suçludur. Söze sözle karşılık verilir, şiddetle değil. Hiçbir söz şiddeti tecviz edemez, etmemelidir.

Bir de alabildiğine korkağız, başımıza bir şey gelir de kendimizi koruyamayız diye bir şeylere dayanma ihtiyacı duyuyoruz. Cinayetleri işleyenlerin ifadelerini okuyun. “Yanımda her zaman taşıdığım bıçağı çıkardım ve soktum!” diyor adam. Kimse de sormuyor, neden yanında bıçak taşıyorsun? Ben hayatım boyunca hiç bıçak taşımadım mesela, yokluğunu da hissetmedim. Demek ki toplumun bir kesimi bıçağın yokluğunu hissediyor ve belki korkudan belki de alışkanlıktan ötürü sokağa adımını atmıyor o keskin metali beline takmadan. İstatistiklere göre Türkiye’de yaşayan yaklaşık her on yetişkinden birisi silah (tabanca, tüfek) sahibiymiş.  Silah alacak kadar parası olmayanlar da bıçak taşıyorlar yanlarında. Metro girişlerinde, çarşıda pazarda, bildik tüm meydanlarda kimlik kontrolü yapan polisler neden bıçak kontrolü yapmazlar mesela? Neden el koymazlar gereksiz yere taşınan bıçaklara? Şehirde evinden işine giden bir adamın karşısına nasıl bir tehlike çıkabilir ki bıçak taşıyor üzerinde? Neden ve kimden korkuyor? Savunma amacıyla taşıyorsa daha etkili yöntemler vardır sanıyorum. Ne bileyim, saldırganın gözlerini yakarak saldıramaz hale getiren biber gazı mesela! Ya da elektroşok vererek saldırganı kısa süreliğine etkisiz hale getiren küçük tabancalar…

Tabii ki bıçaklar değil sorunun temeli ve bütün bıçakları toplasak bu sefer başka yöntemler bulacaktır psikopat kafalı adamlar. Dün yine haberlerde vardı. Adamın birisi karpuz alıyor. 10 dakika sonra karpuz kelek çıktı deyip, karpuzu kendisine satan seyyar satıcının kardeşini bıçaklıyor. Bıçağı da karpuzcunun tezgâhından alıyor! Çocuk diyor ki “Ben bu adamı ilk defa görüyorum. Önce kelek çıkan karpuz yerine yenisini vereyim dedim, kabul etmedi. Paranızı geri vereyim dedim, siniri yine yatışmadı. Tezgâhtaki bıçağı alıp bana sapladı.” Böyle bir olayı okuyunca ister istemez şu soru geliyor akla: Karşılaştığı her sorunu şiddetle halletmeye alışmış bir insanı biz toplum olarak nasıl yetiştirdik? Ne yaptık da yanında taşıdığı ya da civarda bulduğu bıçağı anlaşamadığı kişiye saplamayı erkeklik sanan beceriksiz erkekleri yetiştirdik? Beceriksiz diyorum çünkü sorunları barışla, karşılıklı iletişimle, özveri ve güvenle çözmek beceri ister, sabır ister, ciddi çaba ister. Şiddet kolaya kaçmak, var olan düğümün üzerine bir düğüm daha atmaktır. Bir insan en basit bir engelle karşılaştığında hemen şiddete başvuruyorsa o insan çocuk ruhlu bir zavallıdan başka bir şey değildir çünkü daha iyisini becerebilecek kapasiteden uzaktır.

Sorunun temeli çok derinlerde olduğu için çözüm de çok derinlerde yatıyor maalesef. İş her zamanki gibi annelerle başlıyor. Çocuklara merhametli olmayı, duygudaşlık geliştirmeyi, iletişim kurmayı öğretmeleri gereken kişiler anneleri ve babalarıdır. Bunu hem etkinliklerle hem de ev içinde örnek davranışlar sergileyerek yapabilirler. Çocukları öyle yetiştirecekler ki değil herhangi başka bir insanı bir böceği, bir karıncayı, bir çiçeği bile incitmeye çekinecek çocuk. Ona göre yaşayacak, ona göre tedbirlerini alacak ve hayatını kimseye zarar vermeme ilkesi üzerinden inşa etmeye çalışacak. Şiddet hiçbir zaman dünyasına girmeyecek. Gerekirse televizyondan, şiddet içerikli filmlerden ve oyunlardan uzak kalacak. Yeri geldiğinde, bir sivrisineği öldürdüğünde bile suçluluk duyacak. Bunun yanında okul öncesi eğitimlerde şiddetin çözümsüzlüğü körüklediğini, duygudaşlığın bir zaaf değil insani bir erdem olduğunu, konuşarak ve anlaşarak kazan-kazan tarzı çözümlere ulaşabileceğimizi Türkiye topraklarında yaşayan her çocuğa öğretmeliyiz. Bunun için tabii ki önce okul öncesi eğitimi zorunlu hale getirip, ülkenin her köşesine yaymak gerekecek. Şiddetin savunma dışında hiçbir şekilde meşrulaştırılamayacağını, bıkmadan usanmadan anlatmalıyız gençlere. Okullarda ahlak derslerini din dersinden ayırıp, uygulamalı hale getirmeliyiz. Matematiği, bilimi öğretmeye çalıştığımız kadar ahlakı da öğretmeye çabalamalı, bu konuda ciddi müfredat çalışmaları yapmalıyız. Şiddetsiz bir toplumu yaratmak için gençlere, sorunlarla sadece ve sadece iletişim yoluyla, aklımızı ve duygularımızı kullanarak baş etmenin yollarını öğretmeliyiz. Kültürün kodlarına sızmış şiddet içeren tüm mekanizmaları yavaş yavaş elimine edip uzun erimde yok etmeliyiz.

Yol uzun, çetrefilli; ciddi çaba ve sabır gerektiriyor. Üç beş yılda sonuç verecek, binlerce yıldır kültürün içinde var olmuş şiddet elementlerini yok edecek bir yöntemin var olduğunu düşünmek saflık olur. Ne idamın gelmesi ne de bu tür olayların sosyal medyada daha çok ses getirmesi sorunun çözümüne fayda sağlayacaktır. Hatta tem tersine, cinayeti işleyen kişiyle hemfikir olanların sayılarının gizli gizli artmasına bile neden olabilir bu tarz infialler. Şiddet, damarlarda atıl halde gezen bir virüs gibi dolanır insanın/toplumun bünyesinde, ortaya çıkıp kendisini ifade edeceği ve çoğaltacağı ânı bekler. Kuduz virüsü gibi, bazen yıllar alır belirtilerin ortaya çıkması. Bir kere belirtiler görünmeye başlayınca da virüsün neden olduğu hastalık durdurulamaz. Bu yüzden çocuklar çok erken yaşlarda aşı olurlar, zararlı virüsler sonradan bedene girince etkin hale gelemesinler diye. Dolayısıyla şiddeti aşısız yenemeyiz. Aşının en iyi tutma yaşı da çocukluktur. Çocuklara merhameti, sevgiyi, huzuru ve iletişimi doğru şekilde öğretir; onları toplumun DNA’sına sızmış şiddet normlarından koruyabilirsek, bu nesli olmasa bile bir sonraki nesli barışçıl bir dünyada ağırlayabiliriz. Buna bir an önce başlamalı, popülist çözümlerden uzak durarak her yönüyle şiddetsiz bir ülkeyi inşa etme yoluna, konunun uzmanlarının (psikologlar, ahlak felsefecileri, suçbilimciler, eğitimciler...) ve karar verici mekanizmaların (siyasetçiler) desteğini de yanımıza alarak girmeliyiz.

Birileri çıkıp da “Sen de amma tatlı su bebesiymişsin. Sevgi pıtırcığı olmakla çözülmez ülkenin sorunları.” diyebilir. Maalesef, bu alaycı tutum her zaman var olmuştur, ileride de var olmaya devam edecektir. Hiçbir sorunu çözemeyen, çözüm üretenlere de köstek olan, kısa erimli çözümlerle günü kurtarmayı marifet sayan güruhlardır bunlar. Sevmeyi ve merhamet duymayı edilgen bir eylem olarak gören bu zihniyete göre hayat mücadeleden ibarettir ve insanlar çocuklarına mücadeleci olmayı, kavga etmeyi, hakkını yedirmemeyi öğretmelidir. Esasen bu tutumum gözden kaçırdığı tek bir nokta vardır. Mücadeleni, kavganı ya da adını ne koyuyorsan koy, eyleme geçirdiğin planını barış ve huzuru hedef alarak yapmıyorsan hayatını, hiç kuşkusuz, hakkın yenilerek geçireceksindir. Çünkü, okyanuslarda ne kadar büyük olursa olsun herhangi bir balıktan daha büyük başka bir balık mutlaka vardır. Zalimi övdüğümüz ya da ona hak verdiğimiz sürece mağlup olmayı da hak ediyoruz demektir bu. Hayat evrimsel anlamda bir mücadele olabilir ama eğer biz insanlar, aklımızı kullanarak barışçıl toplumlar kuramıyor, içinde yaşadığımız şehirleri şiddetten uzak tutamıyor ve sorunlarımıza kansız çözümler üretemiyorsak neden taşıyoruz o beyni kafamızın içinde, neden böbürlenerek geziniyoruz diğer hayvanların arasında zekâmızla övünerek?

AA - 25.08.2019, Changzhou

Kötü Edebiyatın Sarsılmaz İlkeleri

                   Kötü Edebiyatın Sarsılmaz İlkeleri

2019-2020 yazı sezonumu böylesi sert bir eleştiriyle açmam iyi olmadı belki, ama ne yapayım! Bir roman okudum ve okuduğum her sayfada romandan nefret ettim. Hem kendi adıma hem de Türkçe edebiyat okuru adına üzüldüm. Romanın vermek istediği çevreci-özgürlükçü mesajla hemfikir olmam bile dindirmedi içimdeki bu üzüntüyü. Buyurunuz efendim, bir oturuşta yazılmış ve kötü edebiyatı kötü edebiyat yapan ilkelerin bazılarını sıraladığım kısa bir denemeyi bir de siz okuyun.  

   

1.       İyiler ve kötüler keskin çizgilerle birbirlerinden ayrılırlar. Okur ne iyinin neden iyi olduğunu ne de kötünün neden kötü olduğunu anlar, bu konuda düşünmesine ya da fikir yürütmesine izin verilmez. Yazar, kendi yarattığı ahlaki normlara göre şekillendirdiği karakterlere iyi ve kötü elbiselerini giydirir. Roman boyunca da bu ahlaki normlar okura dikte ettirilir; tek doğruymuş gibi okurun, yazarın seçmiş olduğu iyinin tarafında olması talep edilir. Eğer bir çocuk romanı ya da çizgi roman yazıyorsanız böylesi bir seçim anlaşılabilir ama modern roman dediğimiz ve bireyin özgürleşmesiyle başlayan edebi sanat böyle yazılmaz. Bu yüzden Raskolnikov kendisine o cinayetleri işleten sosyal yapının içerisinde takdim edilir okura. Pek çok okur Raskolnikov’a sempati besleyebilir. Madam Bovary genç kızken okuduğu romantik romanların onda yarattığı beklentilerle birlikte verilir ki okur, kocasını aldatan bu kadının nasıl bu hale geldiğini ve nihayetinde nasıl kendi sonunu hazırladığını kendi hayal dünyasında gözlemleyebilsin. Emma saf kocasını aldatan kötü bir kadındır belki ama mutlaka dünyanın bir yerinde Flaubert'in çizdiği çerçeveden yola çıkarak ona hak veren naif okurlar vardır. Kötünün daima kötü, iyinin daima iyi olduğu romanlar okura belli bir ahlaki normu dikte ettiği için, okuru aptal yerine koyduğu için ve en çok da karakterlere haksızlık ettiği için “ahlaksız” kategorisine alınmalıdır.   

2.       Bol bol klişe ifadeler, tatsız ve aşırı benzetmeler, yanlış yerde kullanılan kelimeler ve deyimler, sürekli tekrar eden sahneler ve imgeler, düşük ya da bozuk cümleler, gereksiz ayrıntılar içerirler. Bir lise öğrencinin yapacağı türden hatalardır bunlar. Sınırları bilememekten, ne yaptığının tam olarak farkına varamamış olmaktan, sahneleri zihinde tahayyül etmemekten, ayrıntılara yeteri kadar önem vermemekten, yazılan cümlelere özen göstermemekten kaynaklanır. Son Ada romanından birkaç örnek vereyim:

Akşam güzel, hava yumuşak, denizden esip yüzümüzü yalayan serinletici ve minik su zerrecikleri getiren rüzgâr pek hoştu. (Yüzümüzü yalayan şey su zerrecikleri mi yoksa rüzgâr mı? Şöyle yazılabilirdi: Akşam güzel, hava yumuşak, denizden eserek gelen ve serinletici minik su zerreleriyle yüzümüzü hafifçe yalayan rüzgâr pek hoştu.)

Bir keresinde, zırhlı otomobilinin geçtiği yolda patlatılan bir C4 bombasından… (Bombanın türünün okura ya da hikâyeye kattığı hiçbir şey yok. Zaten “C4” ifadesi sadece bir kere geçiyor roman boyunca.)

… resimlerinden (fotoğraflarından) tanıdığımız iradeli yüzüyle bize doğru … (iradeli yüz nasıl belli oluyor?)

Beyaz giysileri içinde son derece yakışıklı, tertemiz, disiplinli ve kibar görünüyordu (disiplinli görünmek ne demek?)

Kimse birbirine itiraf etmese de adadaki gerginlik her geçen gün daha elle tutulur bir hal alıyor ve özellikle tepesi tıraş edilince, ırzına geçilen bir bakire gibi güneşin altına sere serpe uzanıveren yol, hepimizde müthiş bir huzursuzluk duygusu uyandırıyordu. (Öncelikle gerginlik asla elle tutulur bir hal alamaz. Zihinleri meşgul eder, insanların hareketlerine yansır, günlük davranışlarda anlık akıldışılıklara neden olur… Ayrıca “ırzına geçilen bir bakire” benzetmesi çok ama çok kötü bir benzetme. Bir benzetmede amaç insan muhayyilesine sığan bir imgeyle durumu anlatmak, okura daha önce hissetmediği bir tadı tattırmaktır. Örneğin, “kedi adımlarıyla indi merdivenlerden” ya da “gökyüzü yaramaz öğrencilerine kızmış bir öğretmen gibi kükredi defalarca”. Sonuç olarak hepimiz kedilerin nasıl sessizce ve hızlı adımlarla merdivenlerden aşağıya indiğini gözlerimizin önüne getirebiliriz. Kızmış bir öğretmenin sınıfında bulunmayanımız yoktur. Muhayyilemiz bu benzetmeleri algılarken ne ajite olur ne de zorlanır. Peki, “ırzına geçilen bakire” deyince ne geliyor aklınıza? Hem çirkin, hem ilgisiz hem de benzetme yapmanın temel gerekçesine ters.)

Kocası karışık işler yapan… (Karışık işler? Yasa dışı? Kumar? Kaçakçılık?)

Onu, yıllar önce başkentte bir kafeteryada garson olarak çalışırken keşfetmiştim. (Gazinoya assolist buluyorsan sorun yok ama burada anlatıcı sevgilisiyle nasıl tanıştığını anlatıyor.)

Beyaz pantolon ve tiril tiril gömlekler (Bu ifade sanırım üç ya da dört defa geçiyor 169 sayfalık roman boyunca.)

Yazar’ı bir türlü geçmişi hakkında konuşturmayı başaramıyorduk. (Yazar’ı geçmişi hakkında konuşturmayı bir türlü başaramıyorduk.)

… hummalı ateşler içinde sayıklayarak, çaresiz doktorun kolları arasında öldü. (Günlerce hasta yatmış bir kadın neden doktorun kollarında ölsün? Ayrıca çaresiz olan doktor mu hasta mı?)

Gölgeli ağaçlarımızın altında … (Sık yapraklı ağaçların gölgesinde…)

Köküne kibrit suyu ekecekti (Köküne kibrit suyu dökecekti)

Parası olmayan halk çocuklarının çoğu gibi ücretsiz askeri okula yazdırılmıştı. (Askeri okullar zaten ücretsiz olurlar, dolayısıyla “ücretsiz” kelimesi hem gereksiz hem de yanlış bir algı yarattığı için hatalı. Ayrıca eğer normalde paralı olan bir yere burslu olarak yazılacaksa cümle “Parası olmayan halk çocuklarının çoğu gibi askeri okula ücretsiz yazdırılmıştı.” şeklinde olmalı.)

Günlerce ateşler içinde yattı, işin en kötüsü de çok uzun bir süre gitar çalamayacak olmasıydı. (Ölüm döşeğindeki bir insan için en kötü şey gitar çalamaması olamaz. Belki kendi dünyasında, çok sevdiği gitarından uzak kalmak onu çok yıpratacaktır, bunu bilemeyiz ama anlatıcının hasta yatağında ateşler içinde yatan bir müzisyen için böyle bir cümle kullanması hem saçma hem de mantıksız.)

Ormanın bir kıyısında, uzaktan bile alevlerini ve dumanını gördüğümüz bir yangın çıkarıldı. Yangın ilerledikçe tilkiler, diğer bütün canlılarla (hayvanlarla!) birlikte ormandan çıkıyor, yıldırım gibi kaçıyordu. … Lara evde, kulaklarını elleriyle kapatmış titriyor, ne olduğunu anlamadığım bir şeyler söylüyordu. Sanırım bir sinir krizi geçiriyordu. (Sanır mısın? Romanın başından beri ne kadar çok sevdiğini anlata anlata bitiremediğin sevgilin sinir krizi geçiriyor ve sen “sanmakla” yetiniyorsun. Git bir bardak su getir, sakinleştirici hap ver, doktoru çağır. Hiç olmazsa sarıl kadına, elini tut, öp yanağından.)

Bir paragraf sonra da şu cümleler geliyor: Bu arada burnumuza bir is kokusu geldi. Sanki çok yakında odun yakılıyordu. Aradan çok geçmeden de bahçeye dumanların dolmaya başladığını gördük… (Anlatıcı karakterin tam bir geri zekâlı olduğunu gösteriyor bu cümle. Küçücük bir adadaki tek orman cayır cayır yanıyor, hayvanlar kaçışıyor, avcılar kaçan hayvanları vuruyor ve bizim anlatıcı bahçeye dolan is kokusundan yola çıkarak yakınlarda bir yerde odun yakıldığı sonucunu çıkarıyor. Bu nasıl bir iş? Nasıl bir neden-sonuç ilişkisi? Nasıl bir yazılan sahnenin yazarın zihninde şekillenmemiş oluşu…)

Örnekler çoğaltılabilir. Hemen her sayfada en az bir tane bunlara benzer örnek bulmak mümkün bu romanda.  

3.       Yaratıcı imgeden mahrum olmak.  Bir edebiyat yapıtını edebiyat yapan şey okura verdiği zevktir. Yazdığınız şey ne olursa olsun, ister şiir, ister öykü ya da roman, okurun yazardan beklediği en önemli şey yaratıcı imgelerle süslenmiş bir hikâye ya da anlatıdır. Yaratıcı imgeler olmadan ortaya çıkan şey bir gazete haberinden ya da bitirme tezinden farklı olmayacaktır. Çoğu roman zaten birkaç paragrafta özetlenebilecek niteliktedir. Yani olayların akışı, karakterlerin tanıtımı ve hikâyenin sonlanışı zaten ayaküstü bir sohbette aktarılabilecek kadar kısadır. Önemli olan detaylardır, üslup ile içeriğin uyumudur, daha önce kimsenin aklına gelmemiş yaratıcı imgeler bulmak ve bunları uygun yerlere yerleştirmektir. Kısacası, iyi edebiyat okuru elit lokantalarda yemek yiyen tatbilirlere (gurmelere) benzetilebilir. Doymak için değil, lezzet için okur. Bir şekilde doyacaksın zaten, en azından zevkini çıkararak ye.

4.         Hikâyenin basit, daha önce başka bir konumlandırmada anlatılmış ve sonunun tahmin edilebilir olması.  Zaten iyiler ve kötülerin kesin çizgilerle birbirlerinden ayrıldığı bir hikâyede okura çok bir seçenek bırakılmamaktadır. Roman boyunca iyinin kazanacağı ânı bekler okur ve nihayetinde beklediği gerçekleşir. Maksadı ahlaki bir ders vermek ya da siyasi bir manifesto ortaya koymak olduğu için yazar da işin bu kısmına pek kafayı takmaz. Hedef yeni bir şey söylemek, insanların ufuklarında yeni pencereler aralamak değildir. Daha çok, siyasi bir bilinç oluşturmak ya da var olan bilinci pekiştirmektir. Bu yüzden pek çok temel soru ihmal edilir. Örneğin, “Son Ada” romanında başlangıçta huzur içinde yaşayan ada halkının neden ve nasıl huzur içinde yaşadığı irdelenmez. Kırk haneden oluşan bu adada çöpleri kim toplar, sokakları kim süpürür; bozulan ev aletlerini, kırılan kiremitleri, çöken yolları kim tamir eder? Bu insanlar varsa adada bir ekonomi var demektir. Ekonominin olduğu yerde de huzur değil, sınıf çatışması olur. Cennet gibi tasvirlerle geçiştirilen bu tür mekânlar bile ekonomik ilişkilerden muaf değildir.  Bu durumda adadaki herkes mi mutludur? Kiremitleri onaran ve hak ettiğinden az para aldığını düşünen işçi de mutlu mudur mesela? Kırılan camın yerine yenisini takan usta aldığı paradan ya da gördüğü muameleden dolayı memnun mudur? Son Ada romanında, bildik bir cennetten kovulma hikâyesini okuyoruz ama cennetin kuramsal olarak bu dünya koşullarında (Aslına bakılırsa öteki dünya koşullarında bile! Huriler ve gılmanlar sosyal sınıfın en altında yer alıyorlar sonuçta!) var olamayacağını ve şiddet olaylarının her zaman için ezenler tarafından başlatıldığını (Ezilenler zaten şiddete maruz kaldıkları için ezilmişlerdir!) göz ardı ediyoruz. Dolayısıyla, hikâyenin en baştan sorunlu olduğunu (Sınıfsız toplum hayaliyle başlaması ama bu sınıfsız toplumun gelir kaynağının belirsiz olması. Tabii ki bu belirsizlik akıllı okuyucunun “demek ki zamanında bunlar da diğerlerini sömürmüş.” demesine engel olamıyor.), bu sorun üzerine inşa edildiği için de asla gerçekçi bir noktaya parmak basamayacağını iddia edebiliriz. Yine romanın bir yerinde, anlatıcı ve sevgilisi adadan ayrılmayı düşündüklerinde şu cümlelerle karşılaşıyoruz: Lara bir garsonluk (işi) bulabileceğini, olmazsa evlere temizlik işlerine (temizliğe) gidebileceğini söylüyordu. Benim gönlüm bir türlü razı gelmiyordu bunlara. Adada geçen onca huzurlu yılın ardından, o vahşi, acımasız, korkunç dünyaya geri dönme düşüncesi ürpertiyordu beni.  (Bu cümlelerde iki ana sorun var. Baş anlatıcının sevgilisinin çalışma isteğini olumsuz karşılaması. Kadın çalışmak istiyorsa adamın gönlü buna neden razı gelmiyor? Sonrasında gelen cümle ise daha bir elitist. Siz adada huzur içinde yaşıyorsunuz da ülkenin kalanında yaşayan, ter döken, emek harcayan, yolsuzluklara ve adaletsizliklere rağmen evine ekmek götüren insanlar ne yapacak? Adanızın huzurundan başka düşünecek bir şeyiniz yok mu? Sizler sabah sporuyla güne başlayıp, akşama kadar yan gelip yatıp, akşamları da gün batımını izleyip, sevgililerinizin kollarında yatağınıza giderken ülkenin kalanında insanlar acı çekiyormuş, zindanlarda çürüyormuş, enflasyon canavarının pençeleriyle parçalanıyormuş, çocuklarının karnını doyuramıyormuş; umurunuzda mı? Kısacası, kitap boyunca öyle plansız, öyle rastgele sarf edilmiş cümleler var ki hikâyenin vermek istediği mesajın tersi rahatlıkla çıkarsanabiliyor bu cümlelerden.)

5.       Karakterlerin hiçbir derinliğe sahip olmamaları, tek boyutlu ve tek sesli olmaları. Bu durum hikâyenin basitliğiyle de yakinen ilgili. İyi edebiyatta karakterler çok yönlüdürler. Yazar onlara verdiği iç seslerle bize karakterin yaşadığı çelişkileri, kafasında yaşanan hafakanları anlatır. Bazen iç sese bile gerek kalmaz, karakterin eylemlerinden anlaşılır kafasının karışıklığı, zihninde meydana gelen fırtınalar. Hemen hepimiz böyle olduğumuz için bu tarz bir yazım bize insanı anlama yolunda önemli bir mesafe kat ettirir. Kötü edebiyatta ise durum tam tersidir. Karakterler ya mutlak iyi (mazlum, nazik, âşık, kırılgan…) ya da mutlak kötü (zalim, bencil, küstah, katı…) oldukları için yazarın onların iç dünyalarına girebilme olanağı yoktur. Bunun en büyük nedeni bu tip karakterlerin bir iç dünyasının olmamasıdır. Adeta birer robot gibi sanki her şeye çok önceden karar vermişler gibi, büyük bir özgüvenle gerçekleştirirler eylemlerini. Karşı tarafı anlamaya çalışmak, değişmek, değişmenin sancısını yaşamak mümkün değildir. Sesleri ve tuttukları taraf hikâye boyunca hiç değişmez. Son Ada romanındaki anlatıcının ve sevgilisinin masum, “Yazar” adlı karakterin bilgili ve Başkan’ın ise zalim olması bu duruma güzel bir örnektir. Roman boyunca bu özellikler hiç değişmez, bu karakterlerin neden bu halde oldukları sorgulanmaz.

6.       Göstermek yerine anlatmak, okurun gözüne sokmak, hiçbir şeyi gizlemeksizin tüm ayrıntılarıyla her şeyi izah etmek. Çehov’un çok sevdiği bir laftır bu. “Anlatma, göster.” Kendisi de tüm öykülerine uygular bu tavsiyeyi. “Ay ışığı evin içini bile aydınlatıyor.” demek yerine “Pencereden giren ayın ışığı cam bardakların saydam yüzeylerinde kırılıp bin parçaya bölünüyor ve odanın duvarlarını loş bir aydınlıkla süslüyordu.” der. (Bunu Çehov demiyor, ben şimdi yazdım ama Çehov’da benzerlerini görmek mümkün.) Şimdilerde moda oldu, beceriksizliğe de sanat diyorlar, hatta daha da kötüsü bunu yapana halk sanatçısı (Oysa halk sanatçısı halkın değerlerini nitelikli yöntemlerle ve yoğun uğraşıyla evrensele dönüştüren kişidir.) diyorlar. Adam betimleme yapamıyor, doğru dürüst cümle kuramıyor, kullandığı kelimelerin anlamlarını bilmiyor, siyasi manifestodan ileriye gitmeyecek eserlere edebiyat nazarıyla bakıyor ama yine de “Halkın seviyesine inmiş olmak için basit bir dil kullandım.” diyerek zaaflarını kapatabiliyor. Zaten en kötüsü de bu. Roman boyunca yazarın “Ben bilerek böyle basit bir dil kullandım.” diyerek okurun sempatisini kazanmaya çalışması. Oysa iyi bir sanatçının asıl hedefi halkın seviyesine inmekten ziyade halkı kendi seviyesine çıkarmak olmalıdır. Bu konuda benim tavrım biraz serttir. Edebi eser veriyorum diyorsan hakkını vereceksin, hata yapmayacaksın, yapmışsan en kısa sürede hatanı düzelteceksin, gece gündüz çalışıp okura hak ettiği eseri okutacaksın. 144 baskı yapıp hâlâ kötü cümlelerle okurun karşısına çıkıyorsan ya okura hiç saygın yoktur ya da edebiyata. Yanlış anlaşılmak istemem; “Ölümsüz Aşk”, “Git Kendini Sevdirmeden”, “Kırmızı Güller de Solar” gibi zihni 15 yaşında kalmış kişilerin yazdıkları edebiyat-dışı romanlara bir sözüm yok. Onların alıcısı bellidir ve doğal olarak tarih boyunca her zaman bu tür edebiyat-dışı (eğlendirici, karın doyurucu) romanlar var olmuştur. Benim derdim büyük iddialarla ortaya çıkan, toplumun gözünde yer eden ama aslen hem içeriği hem de üslubu bakımından edebiyata hiçbir katkıda bulunmayan eserlerle. Ucuz edebiyat ya da “kitch” denilen, kolay yoldan duygusallık, siyasi görüş veya felsefi bakış açısı pazarlayan, popülerliği sanatla karıştıran ve daha önce yazılmış olan kült eserlerin kötü birer taklidinden öteye gidemeyen bu eserler aslında edebiyata ve onunla ilgilenen gençlere en büyük zararı veriyorlar. Bana kalırsa 15 yaşından büyüklere bu tarz romanlar yasaklamalıyız ki gerçek edebiyatla tanışabilsinler, düşüncenin ve sanatın kolay yoldan elde edilemeyeceğini çok geçmeden kavrayabilsinler.

Yazı uzatılabilir, pek çok şey eklenebilir. Ben bu yazıyı Zülfü Livaneli’nin “Son Ada” adlı romanını okuduktan sonra yazdım. Romanı dün akşam bitirdim ama bitirene kadar akla karayı seçtim. Şanghay Edebiyat Günleri grubunun kararı olmasaydı birinci bölümden sonra bırakırdım kitabı elimden. Yukarıda belirttiğim altı özelliğin altısı da var bu romanda, her yönüyle başarısız bir eser. Peki ben bu yazıyı neden yazdım? Kıskançlık mı? Hayır! Nefret mi? O da değil! İnternete baktım, bu roman hakkında yazılmış eleştirileri aradım. Bir tane samimi eleştiri bulamadım. Herkes romanı övüyor, yere göğe sığdıramıyor. 144 baskı yapmış bir romandan bahsediyoruz bu arada, yazıyla ifade edeyim “Yüz kırk dört” baskı. İçim doğal olarak tarifsiz bir acıyla doldu. Pek çok güzel romana, pek çok güzel edebiyatçıya haksızlık yapıldığını düşünmeye başladım. Sonuçta insanların bir okuma kapasitesi vardır ve bir kitap çok okunuyorsa diğerleri daha az okunuyordur ya da o çok okunan kitap başka kitapların okunma zamanlarını çalıyordur. Ayrıca, eğer Livaneli’nin yazdığı şey iyi roman oluyorsa onların yazdıkları ve benim gözümde çok daha nitelikli olan eserler ne olacaktı? Sanırım yazarı ünlü bir müzisyen ve sol cenahın tanıdık bir yüzü olunca eserin roman olup olmaması da önemini yitiriyor. Livaneli iyi bir müzisyen, cumhuriyetin değerlerine sahip çıkan çok değerli bir aydın olabilir. Bu konularda kendisine sonsuz saygım var. Bu demek değil ki aynı Livaneli iyi bir edebiyatçıdır, usta bir romancıdır. Değildir, olmadığını göstermek için de bu yazıyı yazdım. Umarım birileri okur, bana hak verir. Hak vermese bile cevap verir, karşılıklı atışırız. Ne demiş eskiler, “Barika-i hakikat, müsademe-i efkârdan çıkar.” Hadi hayırlısı!

 Ali Rıza Arıcan, 17 Ağustos 2019*

* Bu arada 20 yıl önce bugün, belki de benim bu yazıyı yazmaya başladığım saatlerde (Çin saatiyle sabah 8 suları), Gölcük depremi  meydana gelmişti. O gece hayatını kaybeden binlerce insanı saygıyla anıyorum. Umarım bu tür acıları tekrar yaşamayız.